นิปฺปนฺน : ค. ซึ่งสำเร็จแล้ว
นิปฺปปญฺจ : ค. ซึ่งไม่มีความยุ่งยากหรือความเนิ่นช้า, ซึ่งปราศจากกิเลสเครื่องเนิ่นช้า
นิปฺปภ : ค. ซึ่งไม่มีแสง, ซึ่งปราศจากแสงสว่าง
นิปฺปลิโพธ : ค. อันไม่มีข้อขัดข้อง, ซึ่งไม่มีอุปสรรค, ซึ่งไม่กังวล
นิปฺปาป : ค. ซึ่งไม่มีบาป, หมดความชั่ว
นิปฺปิปาส : ค. ซึ่งไม่มีความกระหายหรือความอยากได้
นิปฺปีติก : ค. ซึ่งไม่มีบิดา, ซึ่งไม่มีปีติความยินดี
นิปฺผนฺน : ค. ซึ่งสำเร็จแล้ว
นิปฺผลิต : ค. ซึ่งแตก, ซึ่งทำลาย, ซึ่งแยกออก
นิปฺผาทิต : ก. ซึ่งผลิต, ซึ่งทำให้สำเร็จ
นิปลาวิต : ค. ซึ่งลอยน้ำ, ซึ่งลอยอยู่ในน้ำ
นิปาตก : ค. ซึ่งแบ่งออกเป็นตอนๆ
นิปาตี : ค. ซึ่งตก, ซึ่งล้ม, อันเร่เข้าใส่, ซึ่งเข้านอน
นิพฺพงฺก : ค. ซึ่งไม่คด, ซึ่งไม่งอ, ซึ่งไม่โค้ง, ตรง
นิพฺพตฺตก : ค. ซึ่งเกิดขึ้น, ซึ่งผลิตขึ้น, อันประดิษฐ์ขึ้น
นิพฺพตฺติต : ค. ซึ่งสำเร็จ, ซึ่งอุบัติแล้ว
นิพฺพตฺตี : ค. ซึ่งเกิด, ซึ่งอุบัติ
นิพฺพน : ค. ซึ่งปราศจากป่าไม้, อันโล่งเตียน, อันปราศจากความอยากได้
นิพฺพนถ :
ค. ซึ่งปราศจากความมักมาก, ซึ่งหมดความอยากได้, อันไม่มีความรักใคร่, (ดู นิพฺพน ด้วย) นิพฺพาณ นิพฺพาน : (นปุ.) ธรรมอันออกแล้ว จากตัณหา, ธรรมอันออกแล้วจากตัณหา เครื่องร้อยรัด, ธรรมอันออกไปแล้วจาก ตัณหาเครื่องร้อยรัด. วิ. วาฯโต วานโต วา นิกฺขนฺตํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. รูปฯ วิ. วานโต นิกฺขนฺตํ นิพฺพานํ. ลบ กฺขนฺต แล้วกลับบทหน้าไว้หลัง แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ความออกจากตัณหา, ความออกไปจากตัณหา, ฯลฯ. วิ. วาณโต วานโต วา นิกฺขมนํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. ธรรมออกแล้วจากวานะ, จิตออกแล้วจาก วานะ. วิ. นิกฺขนตํ วานโต นิพฺพานํ. นตฺถิ วา เอตฺถ วานํ นิพฺพานํ อัฏฐกถาปรมัตถ- ทีปนี. ความสงบ ความดับ ความดับสนิท (ของจิต). นิปุพฺโพ, วา อุปสเม, ยุ. ธรรม ปราศจากเครื่องรัอยรัด, จิตปราศจาก เครื่องร้อยรัด. นิปพฺโพ, วิ สํสิพฺพเน, ยุ. ความดับด้วยอันสำรอกโดยไม่เหลือ เพราะสิ้นตัณหาโดยประการทั้งปวง, ความดับสนิทจากกิเลสและกองทุกข์, แดนอันปราศจากสังขาร (เครื่องปรุงแต่ง), นิพพาณ, นิพพาน, พระนิพพาณ, พระ นิพพาน. วิ. นิพฺพายนนฺติ อริยชนา เอตสฺมินฺติ นิพฺพานํ. นิพฺพายนฺติ สพฺเพ วฏฺฏทุกฺขนสนฺตาปา เอตสฺมินฺติ วา นิพฺพานํ. ส. นิรฺวาณ.
นิพฺพาณสจฺฉิกรณ นิพฺพานสจฺฉิกรณ : (นปุ.) การทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพาน,การทำให้แจ้งพระนิพพาน,การทำพระนิพพานให้แจ้ง.
นิพฺพานคมน : ค. ซึ่งนำไปสู่พระนิพพาน
นิพฺพานคามินี : (อิต.) ปฏิปทาเป็นเครื่อง ยังสัตว์ให้ถึงซึ่งพระนิพพาน. ข้อปฏิบัติ ให้สัตว์ถึงพระนิพพาน.
นิพฺพานนินฺน : ค. อันน้อมเข้าสู่นิพพาน, ซึ่งมุ่งต่อพระนิพพาน, อันหนักในพระนิพพาน
นิพฺพานปฏิสญฺญุต : ค. อันปฏิสังยุตด้วยนิพพาน, ซึ่งพาดพิงถึงนิพพาน, ซึ่งเกี่ยวเนื่องด้วยนิพพาน
นิพฺพานสจฺฉิกิริยา : อิต. การกระทำให้แจ้งซึ่งพระนิพพาน
นิพฺพานสวตฺตนิก : ค. อันประกอบในความเป็นไปพร้อมเพื่อนิพพาน, มีอันยังสัตว์ให้เป็นไปพร้อมเพื่อความถึงซึ่งพระนิพพาน, อันยังสัตว์ให้เป็นไปในพระนิพพาน
นิพฺพาโนคธ : ค. ซึ่งหยั่งลงสู่พระนิพพาน
นิพฺพาหน : ๑. นป. การย้าย, ... เคลื่อนไป, ....นำออก, การชำระล้าง;
๒. ค. ซึ่งนำออก, ซึ่งเคลื่อนย้าย, อันทำให้ปลอดภัย
นิพฺพิฏฐ : ค. ซึ่งได้รับ, ซึ่งประสพ
นิพฺพิริย : ค. ซึ่งขาดวิริยะ, หมดความเพียร, ขี้เกียจ, เชื่องช้า, อ่อนแอ
นิพฺพิวร : ค. ซึ่งไม่มีช่อง, ไม่มีรู; ไม่มีรอยร้าว, ไม่มีโทษ
นิพฺพิส : ๑. นป. ค่าจ้าง, รางวัล, รายได้;
๒. ค. ซึ่งไม่มีพิษ
นิพฺพิสงฺก : ค. ซึ่งหมดความระแวง, ไม่มีความสงสัย, ปราศจากความแคลงใจ; ซึ่งกล้าหาญ, ไม่กลัวเกรง
นิพฺพิเสส : ค. อันเหมือนกัน, เสมอกัน, ซึ่งไม่แตกต่างกัน
นิพฺพุต : ค. ซึ่งดับ, เย็น, สงบ; อันปราศจากความอยาก, เงียบ; สุข, สบาย
นิพฺภจฺเจติ : ก. ขู่, คุกคาม; ทำให้เลวลง, หยามน้ำหน้า
นิพฺภย : ค. ซึ่งไม่มีภัย, อันไม่มีความกลัว; กล้าหาญ
นิมนฺติต : ค. ซึ่งถูกนิมนต์, ซึ่งถูกเชื้อเชิญ
นิมฺมกฺข : ค. ซึ่งไม่เห็นแก่ตัว, อันไม่มักได้, ซึ่งไม่ใส่ร้ายผู้อื่น, อันไม่ลบหลู่คุณท่าน
นิมฺมทย : ค. ซึ่งข่มได้, ซึ่งปราบปรามได้
นิมฺมล : ค. ซึ่งไม่มีมลทิน, สะอาด, บริสุทธิ์
นิมฺมส : ค. ไม่มีเนื้อ, ซึ่งผอมแห้ง
นิมฺมิต : ค. ซึ่งเนรมิต, ผู้สร้าง
นิมฺมูล : ค. ซึ่งปราศจากราก
นิมิตฺตกมฺม : นป. การทำนายล่วงหน้า, ลาง
นิมิตฺตคฺคาหี : ค. ผู้ถือเอาซึ่งนิมิต
นิมีลิต : ค. ซึ่งกระพริบตาแล้ว, ซึ่งหลับตาแล้ว, อันปิดตาแล้ว
นิมุคฺค : ค. ซึ่งดำลงแล้ว, ซึ่งจมลงแล้ว
นิยต : ค. ซึ่งเที่ยง, ซึ่งแน่นอน