อริสปฺป : (ปุ.) พังพอน (มีงูเป็นข้าศึก ข้าศึกของงู).
อรุกาย : ป. กายที่มีแผล, คือ ทวารเก้า, มีกายเป็นแผล
อรุณวณฺณ : ค. มีสีแดงเรื่อ, เป็นสีแดง
อรุณุคฺคมนเวลา : (อิต.) เวลาเป็นที่ขึ้นไปแห่งอรุณ.
อรูปตณฺหา : อิต. ความอยากเป็นผู้ไม่มีตัวตน, ความอยากเกิดในชั้นอรูปพรหม
อรูปาวจรภูมิ : (อิต.) ภูมิเป็นที่ท่องเที่ยวไปของพรหมผู้ไม่มีรูป, ภูมิที่เป็นที่เกิดของอรูป-พรหม, ที่เกิดของอรูปาวจรวิบาก.
อโรค : (วิ.) ไม่มีโรค, ไม่มีไข้, ไม่เป็นโรค, ไม่เป็นไข้, สบาย.
อโรคฺย : (นปุ.) ความไม่มีแห่งโรค, ฯลฯ. โรคสฺสอภาโวอโรคฺยํ.ความเป็นแห่งบุคคลผู้ไม่มีโรค, ฯลฯ.วิ.อโรคสฺส ภาโวอโรคฺยํ.ณฺยปัจ.ภาวตัท.ดูอาโรคฺยด้วย.
อล : (อัพ. นิบาต) ไม่, อย่า, อย่าเลย, ไม่ควร, บมิควร, ช่างเถอะ, แท้จริง, พอ, พอละ, ประดับ, อาจ, สามารถ, ควร, สมควร.อลํเมพุทฺโธ.พระพุทธเจ้าควรแก่เรา.อลํที่ใช้เป็นประธานแปลว่าอ.อย่าเลยอ.พอละอ.ช่างเถิดอ.ไม่ควรสัมพันธ์ว่าปฏิเสธลิง-คัตถะ.อลํเตอิธวาเสน.อ.อย่าเลยด้วยการอยู่ในที่นี้แก่ท่าน.
อลกฺกอฬกฺก : (ปุ.) สุนัขบ้า.อลฺ นิวารเณ, ณฺวุ.แปลงก (ซึ่งแปลงมาจาก ณฺวุ)เป็นกฺก.ศัพท์หลังแปลงลเป็นฬ.เป็นอลํกโดยลงนิคคหิตอาคมและไม่แปลงกเป็นกฺกบ้างส.อลก.
อลกฺขิก : (ปุ.) คนเลว, คนต่ำ, คนไม่ดี, คนอัป-ปรีย์, คนไม่มีสิริเป็นเครื่องหมาย, คนไม่มีบุญ.
อลกมฺม : (ปุ.) ความควรแก่การงาน, ความสามารถเพื่ออันทำ, ความสามารถเพื่อจะทำวิ.กมฺมสฺสอลํสมตฺโถติอลํกมฺโมเป็นอมาทิปรตัป.รูปฯ ๓๓๖.
อลตฺตก : (ปุ.) ครั่ง, สีครั่ง.วิ.อาภุโสรตฺตํกโรตีติอลตฺตโก.อา รตฺตบทหน้ากรฺธาตุกฺวิปัจ.รัสสะอาเป็นอแปลงรเป็นลลบที่สุดธาตุ.
อลป : (วิ.) น้อย.อปฺปศัพท์แปลงปฺเป็นล.
อล, อฬ : ๑. ป., นป. เล็บมือเล็บเท้า, อุ้งเท้า, ก้ามของสัตว์มีปูเป็นต้น ;
๒. ค. พอ, เพียงพอ, เป็นไปได้
อลาปุอลาพุอลาวุ : (อิต.) น้ำเต้า.วิ.อาลมฺพติอวสํสตีติอลาพุ.อาปุพฺโพ.ลมฺพฺอวสํสเนอุ, รสฺโส, มฺโลโป.ทีโฆจ. แปลงพฺเป็นปฺ, วฺเป็นอลาปุอลาวุ.ตั้งลพิธาตุก็ได้.ส.อลาพุ.
อลิก : (วิ.) เหลาะแหละ, เหลวไหล, ไม่จริง, พราง, ไม่เป็นที่รัก.วิ.อลติเอเตนาติอลิกํอลฺอลิวาพนฺธเน, ณิโก.
อลิอฬิ : (ปุ.) ผึ้ง, ตัวผึ้ง, แมลงภู่, แมลงป่อง, กา, นกเค้า, เหล้าหวาน.วิ.อรตีติอลิอฬิวา.อรฺคมเน, อิ, รสฺสลตฺตํ, ศัพท์หลังแปลงลเป็นฬ.ส. อลิ.
อโลปการ : ค. ทำให้เป็นคำๆ
อวกฺการ : (วิ.) อันกระทำลง, อันเป็นเดน.
อวขณฺฑน : (นปุ.) การขาด, ความเป็นท่อน.อวปุพฺโพ, ขฑิเฉทเน, ยุ.
อวจฺฉิทฺท : ค. ใช้ในคำว่า ฉิทฺทาวฉิทฺทํ เป็นรู, เป็นช่อง
อวจฺเฉทก : ค. ซึ่งตัดออกเป็นชิ้นๆ
อวญฺฌ : ค. ไม่เป็นหมัน
อวฏฺฐิติ : (อิต.) ความหยุดอยู่, ความตั้งอยู่, ความดำรงอยู่.อวปุพฺโพ, ฐาตคินิวตฺติยํ, ติ, อาสฺสิ (แปลงอาเป็นอิ), ฏฺสํโยโค.
อวตฺถา : (อิต.) ความเป็นอยู่, ความดำรงอยู่, ความกำหนด, อวปุพฺโพ, ถาคตินิวตฺติยํ, อ, ตฺสํโยโค.ส.อวสฺถา.
อวทญฺญุต, อวทญฺญู : ค. ผู้ไม่เผื่อแผ่, ผู้ทำเป็นไม่รู้ความประสงค์ของผู้ขอ
อวนิ : (อิต.) แผ่นดิน วิ. สตฺเตอวตีติอวนิ.อวฺรกฺขเณ, ยุ, นสฺสนิตฺตํ (แปลงนเป็นนิ), นสฺสวาอสฺสอิตฺตํ (หรือแปลงอแห่งนเป็นอิ). หรือลงอนิปัจ.รูปฯลงอิปัจ.นฺอาคม.เป็นอวนีบ้างส.อวนิอวนี.
อวนีปติ, อวนีส : ป. ผู้เป็นใหญ่ในแผ่นดิน, พระเจ้าแผ่นดิน
อวมงฺคล : (นปุ.) อวมงคล (ไม่เป็นความเจริญ).เรียกงานทำบุญเกี่ยวกับการตายว่างานอว-มงคล.คือ งานที่ปรารภเหตุที่ทำให้เกิดความเศร้าโศกเสียใจ.
อวมงฺคล, อวมงฺคลฺล : ๑. นป. อวมงคล, ความไม่เจริญ ;
๒. ค. ไม่เจริญ, ไม่เป็นมงคล
อวมญฺญน : (นปุ.) ความสำคัญ, ความเข้าใจ.อวปุพฺโพ, มนฺญาเณ, ยุ.ลงยปัจ.ประ-จำหมวดธาตุก่อนเป็นนฺยแปลงนฺยเป็นญฺญแปลงยุเป็นอน.
อวฺยตฺตตา : อิต. ความเป็นผู้ไม่ฉลาดเฉียบแหลม ; ความไม่แสดงผลออกมาให้ปรากฏ
อวฺยถิ : (ปุ.) สัตว์ผู้ไปเร็ว, ม้า. อาปุพฺโพ, วิคติยํ, ถิ.แปลงอิเป็นยรัสสะอาเป็นอ.
อวฺยยีภาว : ป. ความเป็นของไม่สิ้น ; เป็นชื่อของสมาสซึ่งมีอัพยยศัพท์เป็นบทประกอบ
อวยว : (วิ.) เป็นส่วน ๆ, แยกออกเป็นส่วน ๆ, เป็นชิ้น.
อวฺยากต : ค. ซึ่งพระพุทธองค์ไม่ทรงพยากรณ์โดยประการอื่น คือ ไม่ทรงชี้ชัดลงไปว่าดีหรือชั่ว ; ที่เป็นกลางๆ
อวฺยาปชฺฌ : ๑. นป. การไม่เบียดเบียน, ความเป็นผู้มีใจกรุณา ;
๒. ค. ปราศจากการกดขี่, มีใจกรุณา
อวรุทฺธก : ค. ปิดล้อม, กั้น, ขัดขวาง, ขับไล่ ; อันเป็นข้าศึก
อวลญฺช : (วิ.) อัน....พึงใช้สอยไม่ได้, มีรอยเป็นที่กดลงไม่มี, ไม่มีรอย.นปุพฺโพ, วลญฺชฺอุปโภเค, อ.
อวลิขติ : ก. ขูดออก, ลบออก, ตัดเป็นชิ้นๆ
อวสฺสุต : (วิ.) ชุ่ม, เปียก.อวปุพฺโพ, สุปสเว, โต.สุทฺ ปคฺฆรเณ, อ. แปลงทเป็นตซ้อนสฺ.
อวสาน : (ปุ.) ที่สุดลง, กาลเป็นที่สุดลง, กาลเป็นที่จบลง, ที่สุด, ที่จบ, การจบ. อวปุพฺ-โพ, สาอวสาเน, ยุ.ส.อวสาน.
อวฺหายน : (นปุ.) คำเรียก, ฯลฯ.ยุปัจ.แปลงเอเป็นอาย.
อวาปูรณ : (นปุ.) ลูกกุญแจ, ลูกตาล, เครื่องบิด, เครื่องเปิด, เครื่องไข.วิ. อวาปูรติวิวรติทฺวารํ เอเตนาติ อวาปูรณํ.อวปุพฺโพ, ปุรฺสํวรเณ, ยุ.อถวา, วุสํวรเณ, ยุ, วสฺสโป, อุปสคฺคสฺสทีฆตา, อุการสฺสทีฆตา, รฺอาคโม.สัททนีติวางอว อาเป็นบทหน้าเป็นอวาปุรณบ้าง.
อวาวฏ : ค. เป็นอิสระ, ไม่มีใครขัดขวาง, ซึ่งยังไม่ได้แต่งงาน
อวิปจฺจนีกสาตตา : อิต. ความเป็นผู้ไม่ยินดีในการโต้แย้ง
อวิปริณามธมฺม : ป. ความไม่เปลี่ยนแปลง, ความไม่แปรไปเป็นอย่างอื่น
อวิภูต : ค. ซึ่งไม่แจ้งชัด, อันไม่ปรากฏชัด, อันไม่เป็นจริง
อวิรต : (วิ.) เที่ยง, ทุกเมื่อ, สะดวก, เนือง ๆ, เป็นนิตย์.นวิรมตีติอวิรตํ.นวิปุพฺโพ, รฺมุรมเณ, โต.