อฏฺฐิต : ค. ๑. ไม่ตั้งมั่น ( น+ฐา+ต ) ;
๒. เข้าถึง, ตั้งใจ ( อา+ฐา+ต )
อธิก : (วิ.) ยิ่ง, ใหญ่, เกิน, มาก, มากยิ่ง, เหลือเหลือเฟือ, เพิ่ม, เพิ่มเข้ามา, เลิศ, อธึก.วิ.อธิเอตีติอธิโก.อธิปุพฺโพ, อิ คมเน, โก.อธิก
อธิกมาส : (ปุ.) เดือนเกิน, เดือนที่เพิ่มเข้ามา, อธิกมาสคือเดือนที่เพิ่มเข้ามา ปีนั้นมี ๑๓เดือน คือมีเดือน ๘ สองหน เรียกว่า เดือน ๘ต้น หรือ เดือน ๘ แรก กับเดือน ๘ หลัง.
อธิกวาร : (ปุ.) วันเกิน, วันที่เพิ่มเข้ามา, อธิกวารคือวันที่เพิ่มเข้ามาทางจันทรคติอีก ๑ วันท้ายเดือน ๗ ปีนั้นเดือน ๗ จึงมี๓๐ วัน.
อธิคตวนฺต : ค. ผู้บรรลุ, ผู้เข้าถึง
อธิคเมติ : ก. ให้บรรลุ, ให้เข้าถึง, ให้เข้าใจ
อธิมุจฺจติ : ก. ๑. น้อมใจไป, นึกน้อม ;
๒. สิง, เข้าสิง, ครอบครอง
อนฺตราคจฺฉติ : ก. มาในระหว่าง, แทรกเข้ามา
อนฺโตคธ : (วิ.) ถึงที่สุด, รวมเข้า, นับเข้า, หยั่งลง.วิ. อนฺโตโอคาธตีติอนฺโตคธํ.
อนฺโตชาลิกต : ค. ถูกตะล่อมเข้าในข่าย, อยู่ในข่าย
อนฺวาคจฺฉติ : ก. ไปตาม, ติดตาม, เข้าถึง, บรรลุ
อนุคาหต : ก. หยั่งลง, โฉบลง, กระโจนเข้าใส่
อนุปตฺติ : อิต. การเข้าถึง, การบรรลุ
อนุปาปิต : กิต. เข้าถึงแล้ว, บรรลุแล้ว
อนุปาล : (ปุ.) การตามเลี้ยง, การตามรักษา, การตามระวัง, การคอยรักษา, การคอยระวัง.เรียกโรงเรียนที่รับเด็กก่อนเข้าเกณฑ์ประถมศึกษาว่าโรงเรียนอนุบาล เรียกเด็กที่เรียนว่าเด็กอนุบาล (เด็กที่ครูต้องคอยระวัง).
อนุปุพฺพิกถา : (อิต.) วาจาเป็นเครื่องกล่าวโดยลำดับ, วาจาเครื่องกล่าวโดยอันเป็นไปตามซึ่งธรรมมีในเบื้องต้น, สัททชาติเป็นเครื่องกล่าวโดยอันเป็นไปตามซึ่งที่อันมีในเบื้องหน้า, สัททชาติเป็นเครื่องกล่าวโดยลำดับ, วาจาเป็นเครื่องกล่าวโดยลำดับ, วาจาเป็นเครื่องกล่าวแสดงซึ่งธรรมโดยลำดับ, ถ้อยที่แสดงไปตามลำดับ, การกล่าวโดยลำดับวิ.อนุปุพฺเพน กถาอนุปุพฺพิกถา.แปลงอที่สุดศัพท์เป็นอิหรือลงอิอาคมเป็นอนุปุพฺพีกถาโดยแปลง อเป็นอีบ้าง.อนุปุพฺพ เป็นต้นเมื่อเข้ามาสมาสกับศัพท์ที่สำเร็จมาจากกรฺกถฺธาตุจะแปลงอของศัพท์ต้นเป็นอิหรืออีเสมอ.
อปฺเปติ : ก. ๑. แนบแน่น, แน่วแน่, ติดแน่น ;
๒. มัดเข้ากัน ;
๓. ไหลลงไปสู่
อปาน : (นปุ.) ลมหายใจเข้าวิ.อสฺสาสสํขาต-อานโตอปคตนฺติอปานํ.อปปุพฺโพ, อนฺปาณเน, อ.แปลว่าลมหายใจออกก็มี.
อพฺภาน : (นปุ.) การเรียกเข้า, การชักกลับมา, การรับรอง, ความรับรอง, อัพภาน.การสวดเมื่อภิกษุต้องอาบัติสังฆาทิเสสซึ่งได้ประพฤติมานัสครบ๖ราตรีหรือประพฤติมานัสและอยู่ปริวาสแล้วเพื่อให้กลับเป็นผู้บริสุทธิ์เรียกว่าสวดอัพภาน.
อพฺภิต, อพฺภีต : กิต. ถูกเรียกกลับเข้ามา
อพฺเภติ : ก. อัพภาน, เรียกกลับมา, เรียกภิกษุผู้ต้องอาบัติอยู่ปริวาสแล้วให้กลับเข้ามาเป็นผู้มีความบริสุทธิ์
อภิทฺวติ : ก. เข้าโจมตี, บุกรุกทำร้าย
อภิธมฺมตฺถสงฺคห : (นปุ.) ปกรณ์เป็นที่ย่อเข้าถือเอาซึ่งเนื้อความอันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วในพระอภิธรรม.
อภิธมฺมตฺถสงฺคหอภิธมฺมสงคหปกรณ : (นปุ.) ปกรณ์เป็นที่ย่อเข้าถือเอาซึ่งพระอภิธรรม.
อภิธมฺมตฺถสงฺคห อภิธมฺมสงคหปกรณ : (นปุ.) ปกรณ์เป็นที่ย่อเข้าถือเอาซึ่งพระอภิธรรม.
อภิสงฺขิปติ : ก. ซัดไปพร้อมกัน, รวมเข้า, สรุป
อภิสญฺญูหติ : ก. ย่อเข้า, รวมกันเข้า
อภิสณฺฑ : ป. การประมวล, นำมารวมกันเข้า
อภิสมฺพุชฺฌน : นป. การตรัสรู้, การเข้าถึงหรือบรรลุ
อภิสเมจฺจ : กิต. เข้าถึง, บรรลุ, ตรัสรู้
อภิสเมติ : ก. ตรัสรู้, เข้าถึง, บรรลุ
อมตปตฺต : ค. ผู้เข้าถึงพระนิพพาน, ซึ่งบรรลุพระนิพพาน
อมม : ค. ไม่ยึดถือสิ่งใดว่าเป็นของของตน, ไม่เข้าข้างตัว
อวคจฺฉติ : ก. ตกลงไป, บรรลุถึง, เข้าถึง
อวคาหติ (โอคาหติ) : ก. หยั่งลง, เข้าถึง
อวสฏ, โอสฏ : ค. ผู้ละออก, ผู้ผละหนี, คนที่เข้ารีดศาสนาอื่น
อสงฺคหิต :
๑. นป. ดู อสงฺคห๒. กิต. อันเขาไม่สงเคราะห์แล้ว, ไม่ถูกรวมเข้าแล้ว อสฺสาส : (ปุ.) ลมหายใจออกวิ. อาปุนปฺปุนํสสนฺติเยนโสอสฺสาโส.อาปุพฺโพ, สสฺปาณเน, อ.อานนฺติอสฺสาโส.ไตร๒๑/๒๕๘.คัมภีร์ส่วนมากแปลว่าลมหายใจเข้า?
อสฺสาสปสฺสาส : ป. การหายใจเข้าและหายใจออก
อาทาส : (ปุ.) แว่น, กระจก, กระจกเงา, กระจกส่องหน้า. คันฉ่องชื่อเครื่องส่องหน้าหรือกระจกเงา มีกรอบสองชั้นเอนเข้าเอนออกได้ตั้งอยู่บนโต๊ะเครื่องแป้ง.วิ.อาทิสฺสเตอสฺมินฺติอาทาโส.อาปุพฺโพ, ทิสฺเปกฺขเณ, โณ.ส. อาทรฺศน.
อาน : (นปุ.) ลมหายใจออก.วิ.อนฺนติอเนนาติอานํ. อนฺปาณเน, โณ. อานนฺติอสฺสาโสอปานนฺติปสฺสาโส.แปลว่าลมหายใจเข้าอุ.อานาปนสติสติกำหนดลมหายใจเข้าและลมหายใจออก, สติกำหนดลมหายใจเข้าออก.ส.อาน.
อานนฺตริก, - ริย : ค. (กรรมที่ให้ผล) ไม่มีระหว่าง, (กรรม) ที่ไม่ให้กรรมอย่างอื่นเข้ามาแทรก, ติดต่อ, สืบเนื่อง, ทันทีทันใด
อาน, อาณ : นป. การหายใจเข้า, ลมหายใจ
อานาปาณอานาปาน : (นปุ.) ลมหายใจเข้าและลมหายใจออก.
อานาปานสติ : (อิต.) สติกำหนดลมหายใจเข้าและลมหายใจออก, สติกำหนดลมหายใจเข้าออก.
อานาปาน, อาณาปาณ : นป. การหายใจเข้าออก, การสูดลมเข้าออก
อาปาณ : นป. การหายใจเข้าออก, ลมหายใจเข้าออก, ชีวิต
อาภุชติ : ก. คู้เข้า, นั่งคู้ (บัลลังก์) , นั่งขัดสมาธิ
อายมุข : นป. การไหลเข้ามา
อาลมฺพร : (ปุ.) กลองเทศ, เปิงมางชื่อกลองชนิดหนึ่งขึงหนังทั้งสองหน้าสำหรับตีเข้ากับปี่พาทย์.วิ.อาลมฺพอิติสทฺทายเตติอาลมฺพโร.รปัจ.