ปรกฺกม : (ปุ.) ธรรมเป็นเครื่องก้าวไปยังคุณใน เบื้องหน้า, การก้าวไปสู่คุณในเบื้องหน้า, การก้าวไปข้างหน้า, ความก้าวไปข้างหน้า, ความเป็นคนกล้า, ( ไม่กลัวหนาว ฯลฯ ) , ความเพียร, ความบากบั่น, ความตะเกียกตะกาย ( พยายามทุกทางเพื่อให้ ประสบความสำเร็จ ) . วิ. ปรํ ปรํ ฐนํ อกฺกมตีติ ปรฺกกโม. ปรํ ปจฺจนึกภูตํ โกสฺชฺชํ อกฺกมตีติ วา ปรฺกกโม. ปรปุพฺโพ, กมฺ ปทวิกฺเขเป, อ. ซ้อน กฺ.
ปรคุณมกฺขลกฺขณ : (วิ.) ผู้มีอันลบหลู่ซึ่งคุณ แห่งบุคคลอื่นเป็นลักษณะ.
ปรตุกมฺยตา : (อิต.) ความที่แห่งคำพูดเป็น คำพูดเพื่อยังคนอื่นให้รัก (พูดสอพอเพื่อให้เขารัก ).
ปรทตฺตูปชีวี : (วิ.) ( เปรต ) ผู้อาศัยทานอัน บุคคลอื่นให้แล้วเป็นอยู่โดยปกติ, ผู้มีปกติ เข้าไปอาศัยทานอันบุคคลอื่นให้แล้วเป็นอยู่, ผู้อาศัยทานอันบุคคลให้เป็นอยู่, ผู้ เป็นอยู่ ด้วยทานอันบุคคลให้ .
ปรปกฺข : (ปุ.) ชนผู้เป็นฝักฝ่ายอื่น, ข้าศึก, ศัตรู, ปรปักษ์. ส. ปรปกฺษ.
ปรปจฺจย : ค. มีผู้อื่นเป็นปัจจัย, ซึ่งอาศัยผู้อื่นสนับสนุน, ซึ่งขึ้นอยู่กับผู้อื่น
ปรปริคฺคหิตสญฺตา : (อิต.) ความที่แห่งบุคคล มีความสำคัญว่าของอันบุคคลอื่นหวงแหน แล้ว, ความเป็นแห่งบุคคลผู้มีความรู้ว่าของ อันคนอื่นหวงแหนแล้ว, ความเป็นผู้มี ความรู้ว่าของมีคนอื่นหวงแหน, ความรู้ว่า ของมีเจ้าของหวงแหน.
ปรเปสฺส : ค. ผู้ถูกผู้อื่นส่งไป, ผู้รับใช้คนอื่น, ผู้เป็นทูต
ปรม : (วิ.) ยอด, ยอดเยี่ยม, ยอดยิ่ง, อย่างยิ่ง, อย่างเยี่ยม, อย่างยอด, เป็นยอด, สูงสุด, ที่สุด, สนิท, เต็มเปี่ยม, อุดม, บรม. วิ. นตฺถิ อญฺญ ปรํ เอตสฺมาติ ปรมํ. ม ปัจ. แทน นตฺถิ. ปรํ ปจฺจนีกํ มาเรตีติ ปรมํ. ปกฏฺฐภาเว รมตีติ วา ปรมํ. อถวา, ปรติ อตฺตโน อุตฺตมภาวํ ปาเลติ ปูเรติ วาติ ปรมํ. ปรฺปาลเน, โม. ลง อ ปัจ. ประจำ หมวดธาตุ แล้ว ลง ม ปัจ.
ปรมตา : อิต. ความเป็นอย่างยิ่ง, ประมาณสูงสุด
ปรมฺปรโภชน : (นปุ.) โภชนะอันคนอื่นนิมนต์ ภายหลัง, โภชนะที่คนนิมนต์ทีหลัง. ภิกษุ รับนิมนต์ฉันไว้แห่งหนึ่ง แล้วไม่ไปฉัน กลับไปฉันที่เขานิมนต์ทีหลังอันเป็นเวลา เดียวกัน เรียกว่า ฉันเป็นปรัมประ ทรง ห้ามไว้ พุทธประสงค์ เพื่อรักษาศรัทธา ( หน้า ) ของทายกทายิกาผู้นิมนต์ก่อน. ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตเรน โภชเนน นิมนฺติโต ตํ ฐเปตฺวา อญฺญานํ ปญฺจนฺนํ โภชนา นํ อญฺญตรํ โภชนํ ภุญฺชติ. เอตํ ปรมฺปรโภชนํ นาม. ไตร. ๒/๓๒๐
ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวิริยปฏิมณฺฑิต : (วิ.) ผู้ประดับประดาแล้วด้วยศรัทธาและปัญญา เป็นเครื่องตรัสรู้และความเพียรอันหมดจด อย่างยิ่ง.
ปรมิสฺสริย : (วิ.) เป็นใหญ่ยิ่ง, เป็นยอดเยี่ยม.
ปรเมสฺสร : (ปุ.) ชนผู้เป็นใหญ่ยิ่ง, เทพผู้เป็น ใหญ่ยิ่ง, พระอิศวร, ปรเมศวร์.
ปรโลกหิตาวหนกมฺม : (นปุ.) กรรมอันเป็น เครื่องนำมาซึ่งประโยชน์เกื้อกูลในโลกอื่น.
ปรวมฺภิตา : อิต. ความเป็นผู้มักข่มเหงผู้อื่น, มีนิสัยชอบข่มเหงคนอื่น
ปรสุ : (ปุ.) พร้ามีด้าม, ผึ่ง, ขวาน, ขวานถาก. ฎีกาอภิฯ ว่าเป็น นปุ. ดู ผรสุ ประกอบ.
ปรเหตุ : อ. เพราะเหตุแห่งผู้อื่น, เพราะผู้อื่นเป็นเหตุ
ปราภว : (ปุ.) ความเป็นไปในเบื้องหน้า. ปร + อาภว.
ปรามส : ป. การถูกต้อง, การจับต้อง, การลูบคลำ, การจับฉวย, การยึดมั่น, การกอดรัด, สิ่งสัมผัสอันเป็นภัย, โรคติดต่อ
ปรายณ, - ยน : นป. ที่พึ่ง, ที่พำนัก, ที่พักพิง, เครื่องแบ่งเบา, จุดหมายขั้นสุดท้าย, จุดจบ; ในคำสมาสแปลว่า....เป็นที่ไปในเบื้องหน้า, มี....เป็นที่สุด, ตรงต่อ..., เที่ยงต่อ...
ปรายตฺต : ค. ซึ่งเนื่องด้วยผู้อื่น, เกี่ยวกับคนอื่น, ซึ่งอาศัยผู้อื่น, ซึ่งเป็นของคนอื่น
ปรายน : (วิ.) ผู้มีสิ่งนั้น ๆเป็นใหญ่ (ตปฺปธาน), ผู้มีสิ่งนั้น ๆ เป็นเบื้องหน้า (ตปฺปร), ผู้ไป ในเบื้องหน้า, ผู้มีความเพียร ( ปร+อายน ).
ปริกฺขาร : (วิ.) ( ปัจจัย ) เป็นเครื่องทำรอบ.
ปริกมฺม : (นปุ.) การทำบ่อยๆ, การทำซ้ำๆ, การขัดถู, การบริกรรม, ไทยใช้บริกรรม เป็นกิริยาในความว่า สำรวมใจสวดมนต์ สำรวมใจร่ายมนต์เสกคาถา เสกเป่า ตกแต่ง กำหนดใจ นวดฟั้น ฉาบทา.
ปริขา : (อิต.) คู ชื่อร่องน้ำที่ขุดขึ้นพื่อเป็น เครื่องกีดขวางป้องกัน หรือเก็บน้ำไว้ใช้, สนามเพลาะ ตือคูที่ขุดบังข้าศึก. วิ. ปริ สมนฺตโต นครสฺส พาหิเร ขญฺญตีติ ปริขา. ปริปุพฺโพ, ขณุ อวทารเณ, โร. รูปฯ ๕๗๙.
ปริฆาส : (ปุ.) เดน ( ของเหลือที่ไม่ต้องการแล้ว ) , อาหารเป็นเดน, อาหารเดน. ปริปุพฺโพ, ฆสฺ อทเน, โณ.
ปริจฺเฉทกาล : (ปุ.) เวลาเป็นที่กำหนด, เวลาที่มี กำหนด, เวลาที่มีกำหนดเอาไว้.
ปริเฉท ปริจฺเฉท : (ปุ.) การกำหนด, ความกำหนด, ปริเฉท, บริเฉท ( ข้อความที่ กำหนดไว้เป็นตอนๆ ข้อความที่รวบรวมไว้ แล้วจัดเป็นตอนๆ ).
ปริชน : (ปุ.) ชนผู้แวดล้อม, ชนผู้ข้างเคียง, ชนผู้เป็นบริวาร, ชนข้างเคียง, ชนผู้เป็น บริวาร. ปริวาร+ชน ลบ วาร.
ปริญฺญา : (อิต.) ธรรมชาติเป็นเครื่องกำหนดรู้, ปัญญาเป็นเครื่องกำหนดรู้, ความกำหนดรู้, ความรู้รอบ, ความรอบรู้, ความหยั่งรู้, ความรู้รอบคอบ. ปริ+ญา+อ ปัจ. ซ้อน ญฺ อา อิต. ไทย ปริญญา หมายถึงชั้นความรู้ ที่มหาวิทยาลัยหรือวิทยาลัย ซึ่งมีกฎหมาย กำหนดให้ให้ปริญญาได้ ประสาทให้แก่ผู้ที่ สอบความรู้ได้ตามที่กำหนดไว้. ส. ปรีชฺญา.
ปริณายิกา : (อิต.) ปัญญาเป็นเครื่องนำไปรอบ.
ปริตฺตธมฺม : (ปุ.) ปริตตธรรม คือ กุศลธรรม อกุศลธรรม และ อัพยากตธรรม ที่เป็น กามาวจรทั้งหมด. ไตร. ๓๓ / ๒๖๗ / ๖๗๘.
ปริตฺตาภา : (อิต.) ภูมิเป็นที่เกิดของพรหม- ปริตตาภะ, ภูมิเป็นที่อยู่ของพรหม- ปริตตาภะ.
ปริตฺตารมฺมณ : (นปุ.) อารมณ์อันเป็นปริตตะ, อารมณ์อันเป็นกามาวจร.
ปริตฺตารมฺมณธมฺม : (ปุ.) ธรรมมีอารมณ์เป็น ปริตตะ ได้แก่ จิตและเจตฺสิกอันเป็น กามาวจร. ไตร. ๓๓ / ๓๖๗.
ปริธี : (ปุ.) รัศมีกลม, รัศมีทรงกลม, แสงทรง กลม, แสงทรงกลด คือแสงเลื่อมพรายงาม เป็นวงกลมรอบดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์. วิ. สุริยสฺส จนฺทสฺส วา ปริ สมนฺตโต ธียเตติ ปริธี. ปริปุพฺโพ, ธา ธารเณ, อี.
ปรินิพฺพาน : (นปุ.) ความดับสนิท, ปรินิพพาน ศัพท์นี้ส่วนมากใช้เป็นคุณบทของ พระพุทธเจ้า.
ปริปนฺถ : (ปุ.) อันตรายเป็นเครื่องเบียดเบียน รอบ, อันตรายในทางเปลี่ยว, ทางเปลี่ยว, หนทางเปลี่ยว, อันตราย อุ. โลโภ ธมฺมานํ ปริปนฺโถ. ปริปุพฺโพ, ปถิ คติยํ, อ, นิคฺคหิตาคโม. ๑ ค่ำ เดือน ๑๒ ถึนขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ถ้าได้กรานกฐินมีกำหนด ๗ เดือน คั้งแต่แรม ๑ ค่ำ เดือน ๔ ถึง ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ไตร. ๒/๓๔.
ปลาสาท : ค. มีใบไม้เป็นอาหาร, มีหนามเป็นอาหาร, แรด
ปวตฺต : ค. เป็นไป, ดำเนินไป, ก่อให้เกิดผล
ปวตฺตติ : ก. เป็นไป, ดำเนินไป, เคลื่อนไป, เป็นอยู่, ดำรงอยู่
ปวตฺตน : นป. ความเป็นไป, การดำเนินไป, การเคลื่อนไป, การเป็นไป, การดำรงอยู่
ปวตฺตยิตุ : ป. ผู้หมุน, ผู้ให้เป็นไป, ผู้ประคองไว้
ปวตฺตาปน, ปวตฺตาปนตฺต : นป. การให้เป็นไป, การดำเนินไป, การสืบต่อ, การประคองไว้
ปวตฺติ : อิต. ความเป็นไป, เรื่องราว, ข่าว
ปวตฺติต : ค. ซึ่งเป็นไป; ซึ่งให้ดำเนินไปแล้ว
ปวตฺเตติ : ก. ให้เป็นไป, หมุน; ประพฤติ, ปฏิบัติ
ปวตฺเตตุ : ป. ผู้ทำให้เป็นไป, ผู้สืบต่อ, ผู้รักษา, ผู้ประคองไว้
ปวารณา : อิต. การเปิดโอกาสให้ตักเตือนกันในคราวออกพรรษาของสงฆ์; การอนุญาตให้ขอสิ่งของได้, การเปิดโอกาส