โยตกฺเขมี : (วิ.) ผู้มีธรรมเป็นแดนเกษมจากโยคะ. อี ปัจ. ตทัสสัตถิตัท.
โยตฺต โยตฺร : (นปุ.) วัตถุเป็นเครื่องประกอบ, วัตถุเป็นเครื่องผูก, เชือก, สายพาน. วิ. โยชนฺติ อเนนาติ โยตฺตํ โยตฺรํ วา, ยุชฺ โยเค, โต, ตฺรณฺปจฺจโย. รูปฯ ๖๕๐.
โยพฺพนมท : ป. มัวเมาในความเป็นหนุ่ม
โยพฺพย : (วิ.) (กาล) เป็นหนุ่ม, เป็นสาว, เป็นหนุ่มสาว.
รงฺค : (ปุ.) การไป, การถึง, การเป็นไป, ความเป็นไป, รคิ คมเน, อ.
รชฺชกาล : (ปุ.) เวลาแห่งความเป็นพระราชา, รัชกาล คือ ระยะเวลาครองราชสมบัติของพระราชาองค์หนึ่งๆ.
รชฺชทายาท : (ปุ.) บุคคลผู้เป็นทายาทแห่งราชสมบัติ, รัชทายาท (ผู้สืบราชสมบัติ).
รฏฺฐปุริส : (ปุ.) รัฐบุรุษ ชื่อบุคคลผู้ได้รับการยกย่องจากรัฐ เพราะเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถและมีคุณธรรมในการบริหารบ้านเมืองเป็นอย่างสูง.
รฏฺฐมนฺตี : (ปุ.) คนมีความคิดของบ้านเมือง, คนมีความรู้ของบ้านเมือง, รัฐมนตรี ชื่อบุคคลผู้รับ ผิดชอบในนโยบายบริหารราชการแผ่นดิน และเป็นที่ปรึกษาการบ้านเมือง ผู้เป็นหัวหน้าเป็นใหญ่ในกระทรวง.
รฏฺฐมฺมนุญฺญ : (นปุ.) รัฐธรรมนูญ ชื่อกฏหมายสูงสุดของประเทศ เป็นกฎหมายอันเป็นที่พึงพอใจของประชาชนทั้งประเทศ ประชาชนทั้งประเทศอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญนี้. รฏฺฐ+ธมฺม+มนุญฺญ ลบอักษรที่เสมอกันสามตัวเสียตัวหนึ่ง.
รฏฺฐาธิป : (ปุ.) บุคคลผู้เป็นใหญ่แห่งแว่นแค้วน, บุคคลผู้เป็นใหญ่แห่งบ้านเมือง, พระราชา, พระเจ้าแผ่นดิน.
รณรงฺค : (ปุ.) การไปสู่ที่ เป็นที่รบ, การถึงซึ่งที่เป็นที่รบ, รณ+องฺค (การไป) รฺ อาคม. การรบ, สนามรบ. รณ ลง องฺค สกัด. คำ ณรงค์ที่ไทยใช้ตัดมาจาก รณฺรงฺค.
รตฺตสุวณฺณนาวา : (อิต.) เรือเป็นวิการแห่งทองมีสีสุก.
รตนมกุล : (วิ.) มีศอกตูมเป็นประมาณ.
รส : ป. รส, อายตนะส่วนหนึ่งเป็นวิสัยแห่งลิ้น; อาหารเหลว; มรรยาท; หน้าที่; สมบัติ;ปรอท
รามเณยฺยก : ค. ซึ่งเป็นที่น่าเพลิดเพลิน
รุกฺขมูลิก : ค. ผู้ถือการอยู่โคนต้นไม้เป็นวัตร
รุจฺจนก : ค. ซึ่งน่าพอใจ, เป็นที่ชอบใจ
รูปาวจร : ค. ซึ่งเป็นไปในรูปภพ, มีอยู่ในรูปภพ
โรมก : ค. ซึ่งเป็นชาวโรมัน
ลูขปฺปมาณิก : ค. ผู้ถือเอาความเศร้าหมองเป็นประมาณ
เลณ : นป. ถ้ำที่เป็นเอง, ถ้ำธรรมชาติ; ความปลอดภัย, ที่กำบัง
โลกคฺค : ค. ผู้เป็นใหญ่ในโลก
โลกนายก, - นาถ : ป. ผู้เป็นใหญ่ในโลก, ผู้นำของโลก, ผู้เป็นที่พึ่งของโลก
โลกิก, - กิย : ค. สิ่งที่เป็นโลกิยะ
วชิราวุธ : ค. มีวชิระเป็นอาวุธ, พระอินทร์
วฏฺฏ : ๑. ค. กลม, เป็นวงกลม;
๒. นป. วงกลม, การหมุนเวียน
วฏฺฏล : ค. เป็นวงกลม
วตฺตก : ป. ผู้ออกกำลัง, ผู้เป็นไป
วตฺตติ : ก. เป็นไป
วตฺตน : นป. ความเป็นไป
วตฺตมาน : กิต. กำลังเป็นอยู่
วสีภาว : ป. ความเป็นผู้มีอำนาจ
วสีภูต : ค. เป็นผู้มีอำนาจ
วาจนก : นป. ที่เป็นที่สวด
วาชเปยฺย : นป. ชื่อพิธีตั้งพราหมณ์เป็นหัวหน้าในวรรณะ, เครื่องบวงสรวง
วาณิชฺช : นป. ความเป็นพ่อค้า, การค้าขาย
วาตปาน : นป. ที่เป็นที่ดื่มลม, หน้าต่าง
วาร : ป. คราวหนึ่ง, วันหนึ่ง ๆ
วิกฏ : ค. เปลี่ยนแปลง, สกปรก, เป็นมูตรคูถ
วิคฺคห : ป. การทะเลาะ, การโต้เถียง, การแยกออกเป็นส่วน ๆ, กาย, ตัว
วิฆาส : ป. ผู้กินเดน; อาหารเป็นเดน
วิจฺฉิทฺทก : ค. เป็นโพรง, เป็นรู
วินทฺธ : กิต. ผูกแล้ว, ปิดรอบแล้ว, ผูกเป็นเกลียว
วิภว : ป. ความไม่เป็น, สมบัติ, ความเจริญ
วิภู : ๑. ป. ผู้เป็นแจ้ง, ผู้ครอง;
๒. ค.แข็งแรง, มีอำนาจ
วิภูต : กิต. เป็นแจ้งแล้ว, เด่นชัด
วิรูปกฺข : ป. ท้าววิรูปักษ์ผู้เป็นใหญ่ในหมู่นาค
วิสยฺห : ค. พอทนได้, พอเป็นไปได้
วิสูก : ค. เป็นข้าศึกของใจ