อพฺภุ(ภู) ตธมฺม : ป. ธรรมที่ไม่เคยมีมาก่อน ; เป็นชื่อของคัมภีร์เล่มหนึ่งในนวังคสัตถุศาสน์
อพฺภูตธมฺม : (ปุ.) ธรรมน่าอัศจรรย์, อัพภูตธรรม(พระพุทธพจน์อันประกอบแล้วในธรรมไม่เคยเป็นเป็นแล้ว)ชื่อองฺค์ที่๘ของนวังค-สัตถุสาสน์.
อพฺเภติ : ก. อัพภาน, เรียกกลับมา, เรียกภิกษุผู้ต้องอาบัติอยู่ปริวาสแล้วให้กลับเข้ามาเป็นผู้มีความบริสุทธิ์
อพฺโภกาสิก : ป. ผู้อยู่ในที่กลางแจ้ง, ผู้อยู่กลางแจ้งเป็นวัตร
อพฺโภกาสิกงฺค : นป. องค์คุณของภิกษุผู้ถือการอยู่ในที่แจ้งเป็นวัตร
อพฺยยีภาว : (ปุ.) ความเป็นของคงที่, ฯลฯ, อัพยยีภาวะชื่อของสมาสอย่างหนึ่ง.
อพฺยสน : (วิ.) มิได้ทำกรรมอันเป็นแดนแห่งความฉิบหาย.
อพฺยากต : (วิ.) อันเป็นอัพยากฤต.
อพฺยากตธมฺม : (ปุ.) ธรรมอันเป็นอัพยากฤต.
อภพฺพ : (วิ.) ไม่ชอบ, ไม่ควร, ไม่สมควร, ไม่เป็นไปได้, เป็นไปไม่ได้, อาภัพ(ตกอับวาสนาน้อย).ส.อภวฺย.
อภพฺพฏฺฐาน : นป. ฐานะที่ไม่ควร, ฐานะที่เป็นไปไม่ได้
อภพฺพตา : อิต. ความไม่สมควร, ความเป็นไปไม่ได้
อภว : (ปุ.) ความไม่มี, ความไม่เป็น, ความเสื่อมความฉิบหาย, ความพินาศ.ส. อภว.
อภิชฺฌาลุอภิชฺฌาลุก : (วิ.) มีอภิชฌามาก, มีอภิชฌาเป็นปกติ.ศัพท์หลังกสกัด.
อภิชฺฌาลุ อภิชฺฌาลุก : (วิ.) มีอภิชฌามาก, มีอภิ ชฌาเป็นปกติ. ศัพท์หลัง ก สกัด.
อภิชฺฌาวิสมโลภ : (ปุ.) ความโลภมีส่วนเสมอไปปราศแล้วด้วยความเพ่งเล็ง, ความโลภมีส่วนเสมอไปปราศแล้วด้วยสามารถแห่งความเพ่งเล็งหมายความว่า อยากได้ไม่เลือกทางอาจปล้น ฆ่า ชิงทรัพย์ ฯลฯขอให้ได้เป็นเอาทั้งนั้น.
อภิชาติตา : อิต. ความเป็นผู้เกิด, การถือปฏิสนธิ; จำความ
อภิญฺญตา : อิต. ความเป็นผู้มีความรู้ยิ่ง, ผู้เชี่ยวชาญ
อภิฐาน : (นปุ.) ฐานยิ่ง, ฐานะอย่างหนัก, อภิฐานะชื่อของความผิดสถานหนักมี๖อย่างคืออนันตริยกรรม๕ การปฏิญญาณรับถือศาสนาอื่นในขณะที่ครองเพศบรรพ-ชิตเป็นข้อที่ ๖.
อภิณฺห : (วิ.) เฉพาะวัน, ทุกวัน ๆ, เสมอ (ร่ำไปเป็นนิตย์).
อภิณฺหปจฺจเวกฺขณ : (นปุ.) การพิจารณาเนือง ๆ, ฯลฯ.อภิณหปัจจเวกขณะชื่อธรรม หมวดหนึ่งซึ่งทรงสอนให้พิจารณาทุกวัน ๆเพื่อให้รู้ตามความเป็นจริงมี ๕ ข้อ.
อภิณฺหโส : (อัพ. นิบาต) เนือง ๆ, บ่อย ๆ, เสมออภิฯเป็นปุนัปปุนัตถนิบาตรูปฯเป็นกาลสัตตมีนิบาต.
อภิทกฺขิณ : ก. วิ. เป็นข้างขวา, ให้เป็นข้างขวา
อภิธมฺม : (ปุ. นปุ.) ธรรมยิ่ง, ธรรมอย่างสูง, ธรรมอันประเสริฐ, อภิธรรมกล่าวด้วยเรื่องจิตเจตสิกรูปและนิพพานเป็นปิฎกที่๓.ส. อภิธรรม.
อภิธมฺมตฺถสงฺคห : (นปุ.) ปกรณ์เป็นที่ย่อเข้าถือเอาซึ่งเนื้อความอันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วในพระอภิธรรม.
อภิธมฺมตฺถสงฺคหอภิธมฺมสงคหปกรณ : (นปุ.) ปกรณ์เป็นที่ย่อเข้าถือเอาซึ่งพระอภิธรรม.
อภิธมฺมตฺถสงฺคห อภิธมฺมสงคหปกรณ : (นปุ.) ปกรณ์เป็นที่ย่อเข้าถือเอาซึ่งพระอภิธรรม.
อภิธมฺมปิฏก : (นปุ.) พระอภิธรรมปิฎกเป็นปิฎกที่ ๓ ของไตรปิฎกเป็นปรมัตถเทสนา.
อภิธา : อิต. ชื่อ, คำพูด, คำเรียงไว้ตามลำดับ
อภินนฺทนาการ : (ปุ.) การทำด้วยความยินดียิ่ง, ความยินดียิ่ง.คำแปลหลังนี้การ เป็นศัพท์สกัด.
อภิบทฺทน : (นปุ.) การข่มเหง, การย่ำยี, การเหยียบย่ำ.อภิบทหน้ามทฺทธาตุในความเหยียบเป็นต้นยุปัจ.
อภิปุพฺพ : (วิ.) มีอภิเป็นบทหน้า, มีอภิอยู่หน้า.
อภิภวนียตา : อิต. ความเป็นผู้อันใครๆ พึงครอบงำได้
อภิภู : (ปุ.) พระผู้เป็นยิ่งวิ.อภิภวิตฺวาภวตีติอภิภู.อภิ+ภูธาตุกฺวิปัจ.
อภิโยพฺพน : นป. ความเป็นหนุ่มสาวยิ่ง
อภิรต : ค. อันยินดียิ่ง, อันเป็นที่พอใจยิ่ง
อภิรตตฺต : นป. ความเป็นผู้ยินดียิ่ง, ความเป็นผู้ชอบใจยิ่ง
อภิราม : ค. อันยินดี, อันเป็นที่พอใจ
อภิลกฺขิตตฺต : นป. ความเป็นคืออันกำหนด, ความตั้งใจไว้
อภิวาท : (ปุ.) การกราบ, ฯลฯ.วนฺทฺธาตุณ, ยุปัจ.ลบนฺทีฆะอที่วเป็นอา.ส.อภิวาทอภิวาทน.
อภิวาทน : (นปุ.) การกราบ, ฯลฯ.วนฺทฺธาตุณ, ยุปัจ.ลบนฺทีฆะอที่วเป็นอา.ส.อภิวาทอภิวาทน.
อภิสขรอภิสงฺขร : (ปุ.) การบันดาล.อภิสํบทหน้ากรฺธาตุอปัจ.แปลงกรฺเป็นขรฺรูปฯ ๕๖๖.
อภิสงฺขาร : (ปุ.) สภาพผู้ปรุงแต่ง, ความปรุงแต่ง.ณ ปัจ.แปลงกรฺเป็นขรฺแล้วทีฆะ.
อภิสชฺชน : (วิ.) อันยัง....ให้ข้องอยู่, อันยัง....ให้ติดอยู่.อภิปุพฺโพ, สชฺ สงฺเค, ยุ. ลง ย ปัจ.ประจำธาตุแปลงชฺยเป็นชฺช ยุเป็น อน.
อภิสมฺโพธิ : (อิต.) ปัญญาเป็นเครื่องตรัสรู้ยิ่ง, ความตรัสรู้พร้อมยิ่ง, ความรู้พร้อมยิ่ง, ความรู้พร้อมด้วยปัญญาอันยิ่ง, ความตรัสรู้เองด้วยปัญญาอันยิ่ง, ความรู้เองด้วยปัญญาอันยิ่ง.
อภิสมย : (ปุ.) การถึงพร้อมเฉพาะ, การตรัสรู้-พร้อมเฉพาะ, การตรัสรู้, การตรัสรู้ซึ่งธรรมการบรรลุ, การบรรลุธรรม, การละ, การทิ้ง, การปล่อย, การวาง, ความถึงพร้อมเฉพาะ, ฯลฯ, คราวอันยิ่ง, กาลอันยิ่ง.อภิสํปุพฺโพ, อยฺ อิวา คมเน, อ. ตรัสรู้ได้ด้วยอะไร?ตรัสรู้ได้ด้วยจิตที่เป็นปัจจุบันและด้วยญาณในขณะโลกุตตรมรรค.ไตร.๓๑/๖๐๒.
อภิสมาจาร : (ปุ.) ความประพฤติชอบยิ่ง, ความประพฤติอันดี, มารยาทอันดี, อภิสมาจารคือ ธรรมเนียมของภิกษุ ขนบธรรมเนียมของภิกษุมารยาทอันดีงามของภิกษุเป็นสิกขาบทที่มานอกพระปาติโมกข์ ปรับอาบัติ๒อย่างคือถุลลัจจัยมีห่าง ๆ และ ทุกกฏเป็นพื้น.
อภิสมาจาริก : (วิ.) อันเป็นอภิสมาจาร.
อภิสมาจาริกาสิกฺขา : (อิต.) สิกขาอันกล่าวถึงขนบธรรมเนียมอันดีของภิกษุ, สิกขาอันเป็นอภิสมาจารเป็นสิกขามานอกพระปาติ-โมกข์ไม่มีจำนวนบอกไว้.
อภิสฺสร : ค. ผู้เป็นอิสระยิ่ง, ผู้เป็นใหญ่, นาย