ภตฺตปจนกฏาห : (นปุ.) กระทะหุงข้าว.
ภตฺตปุฏ : นป. ห่อข้าว
ภตฺตาหาร : (ปุ.) อาหารคือข้าว, ข้าวและอาหาร, ภัตาหาร คือ อาหารต่างๆ ที่จัดไว้สำหรับถวายพระ.
ภทนฺต, ภทฺทนฺต : ค. ท่านผู้เจริญ, พระผู้เป็นเจ้า, พระคุณเจ้า (ใช้สำหรับพระสงฆ์)
ภวนฺตุ : (ปุ.) ปูชารหบุคคล, พระผู้มีพระภาคเจ้า, พระพุทธเจ้า (ชิน).
ภูส : (นปุ.) ข้าวลีบ, เปลือกข้าว, แกลบ.
มธุปายาส : (ปุ.) ข้าวปายาสเจือน้ำผึ้ง.
มธุปิณฺฑิก : (นปุ.) ข้าวสัตตุก้อน, ข้าวสัตตูก้อน.
มธุลาช : ป. ข้าวตอกผสมน้ำผึ้ง
มนฺถ : (ปุ.) ขนมผง, สัตตุผง, ข้าวสัตตุผง. มนฺถฺ วิโลลเน, อ. ไม้สำหรับกวนนมให้เป็นเนย ก็แปล.
มสูร : (ปุ.) ข้าวเปลือกวิเสส, เบาะ, แก้วมณี, ถั่วราชา. มสฺ อามสเน, อูโร. รูปฯ ๖๔๔.
มหาปุริส : (ปุ.) บุรุษผู้ใหญ่, บุรุษผู้ประเสริฐ, มหาบุรุษ คือท่านผู้ทำประโยชน์ ให้แก่ประเทศชาติหรือโลก (ชาวโลก) มาก หรือท่านผู้สร้างสมบารมีไว้มาก เรียกเจ้าชายสิทธัตถะ เมื่อเสด็จออกผนวชแสวงหาโมกขธรรมว่า พระมหาบุรุษ.
มายาการ : (ปุ.) คนผู้ทำมารยา, คนเจ้ามารยา, คนเจ้าเล่ห์, คนเล่นกล, คนผู้แสดงการขบขัน, คนเล่นตลก, คนตลก, จำอวด.
มาริส : (ปุ.) เจ้า, ท่าน, ท่านผู้เช่นเรา, ท่านผู้หาทุกข์มิได้, ท่านผู้นิรทุกข์, ท่านผู้เว้นจากทุกข์ (นิทฺทุกฺข ทุกฺขรหิต) . ศัพท์นี้มีอยู่ในกลุ่มคำ มาทิกฺข แล้ว ที่แยกไว้อีกนี้ เพราะคำนี้มักใช้เป็น อาลปนะ.
มุนินฺท : (นปุ.) นักปราชญ์ผู้เป็นเจ้า (พระพุทธเจ้า), พระมุนินท์ พระนามของพระพุทธเจ้าทั้งปวง พระนาม ๑ ใน ๓๒ พระนาม.
มุนิราช : (วิ.) ผู้เป็นเจ้าแห่งมุนี.
โมทก : (ปุ.) ขนมต้ม, ข้าวต้ม, แป้งข้าวหมัก?
ยว : (ปุ.) ข้าวเหนียว. ยุ มิสฺสเน, อ. พฤทธิ อุ เป็น โอ แปลง โอ เป็น อว.
ยวสูก : ป. หนวดข้าวบาเล่ย์, หนวดข้าวโพด
ยาคุ : (ปุ.) ข้าวต้ม, ข้าวยาคู ชื่อขนมชนิดหนึ่งทำด้วยข้าวอ่อน คือ เกี่ยวเอารวงข้าวที่ยังเป็นน้ำนม คั้นเอาแต่น้ำนมใส่ภาชนะตั้งไฟเคี่ยว ใส่น้ำตาล เคี่ยวพอข้นเหนียวจึงยกลง มีกลิ่นหอม รับประทานอร่อย. ยา ปุณเน, คุ. มิสฺสเน วา, คุ, อุสฺสา.
รฏฺฐปิณฺฑ : ป. ก้อนข้าวที่ได้มาจากประชาชน
ราชกุมาร : ป. ราชกุมาร, เจ้าชาย, โอรสของพระราชา
ราชกุมารี, -กญฺญา : อิต. เจ้าหญิง, พระราชธิดา
ราชปุตฺต : ป. ราชบุตร, เจ้าชาย
ราหุ : ป. ราหู; เจ้าแห่งหมู่อสูร
ลาช : ป. ข้าวตอก
ลิจฺฉวิ : ป. เจ้าลิจฉวี
วนปฺปติ : ป. เจ้าป่า
วมฺปติ : (ปุ.) เจ้าแห่งโค, เจ้าของแห่งโค.
วีหิ : ป. ข้าวเปลือก
สกพล : นป. กำลังของตน, คำข้าวในปากของตน
สกิย : (ปุ.) เจ้าศากยะ (ชนชาติผู้ร่วมเชื้อพระวงศ์กับพระพุทธเจ้า) วิ. สเ กฺย ภโว สากิโย, อิโย, ยโลโป, ทีโฆ จ.
สงฺฆภตฺต : นป. ข้าวที่นำไปถวายสงฆ์
สตฺถุ : ป. ผู้สอน, พระพทธเจ้า
สมณโวหาร : (ปุ.) โวหารของสมณะ, โวหารอันควรแก่สมณะ, สมณโวหาร คือคำที่สำหรับใช้กับสมณะนั้นมีอีกประเภทหนึ่ง เช่นรับประทานข้าว ว่า ฉันจังหัน นอน ว่า จำวัด เป็นต้น
สมฺปุฎ : (ปุ.) หีบ, ผอบ, ตลับ, ตะกร้า, กล่อง, กล่องข้าว, ลุ้ง, สมุก ชื่อภาชนะสานกัน ๔ มุมมีฝาครอบ สำหรับใส่สิ่งของต่าง ๆ. สํปุพฺโพ, ปุฎ. สํกิเลสเน, อ. ส. สมฺปุฎ.
สมฺภาร : (ปุ.) การรวบรวม, การสะสม, การอุดหนุน, การเกื้อกูล, การเลี้ยงดู, ความรวบรวม, ฯลฯ, ความพร้อมมูล, ความมากหลาย, องค์เครื่องเต็มพร้อม, องค์, อุปกรณ์, เครื่องอุปกรณ์, เครื่องปรุง, วัตถุ, ของ, ข้าวของ, สิ่งของ, สิ่งของต่างๆ, เครื่องใช้, ของใช้, ทรัพย์, สมบัติ, ฝูง, ฯลฯ, ชุมนุม, ความดีอันสะสมไว้, บุญที่สะสมไว้, สมภาร. สํปุพฺโพ, ภรฺ ธารณโปสเนสุ. โณ. ส. สมฺภาร.
สมฺมาสมฺพุทธฺ : (ปุ.) พระสัมมาสัมพุทธะ พระนามของพระพุทธเจ้าทั้งปวง, พระสัมมาสัมพุทธเจ้า. วิ. สมฺมา อวิปริเตน สํ อตฺตนา สมฺพธมฺเม อพุชฺฌีติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ. สมฺมา ฯเปฯ พุชฺฌตีติ วา สมฺมาสมฺพุทฺโธ. สมฺมาสํปุพฺโพ, พุธฺ, โพธเน, โต. สมฺมาสมฺโพธิโยคา วา สมฺมาสมฺพุทฺโธ. สมฺมา สามํ พุทฺธตฺตา วา สมฺมาสมฺพุทฺโธ.
สมุคฺค : (ปุ.) หีบ, ผอบ, ตลับ, ตะกร้า, กล่อง, กล่องข้าว, ลุ้ง, กระเช้า. วิ. สมุคจฺฉตีติ สมุคฺโค. สํ อุ ปุพฺโพ, คมฺ คติยํ, กฺวิ.
สฺวากฺขาต : (วิ.) (พระธรรม, พระธรรมวินัย) อันพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว. ศัพท์นี้ เคยใช้เป็น สฺวาขาต. บ้าง สฺวากฺขาต บ้าง ปัจจุบันนี้ยุติเป็น สฺวากฺขาต. สุ+อกฺขาต.
สสฺส : (นปุ.) ข้าว, ข้าวกล้า. วิ. สสนฺติ สตฺตา เอเตนาติ สสฺสํ. สสฺ ปาณเน, โส. เขตฺเต เสติ รูหตีติ วา สสฺสํ. สปุพฺโพ, สิ วุทฺธิยํ, อ. สฺสํโยโค.
สสฺสพีช : (นปุ.) ข้าวปลูก คือข้าวเปลือกที่ชาวนาเก็บไว้สำหรับทำพันธุ์.
สสฺสโรค : (ปุ.) โรคของข้าวกล้า, ข้าวตายฝอย.
สาก : (ปุ.) เจ้าศากยะ, ต้นสัก. สกฺ สามตฺถิยํ, โณ.
สากิยปุตฺต : (ปุ.) บุตรของเจ้าศากยะ, สากิยบุตร(สาวกของพระพุทธเจ้า)”
สากิยา สากิยาณี : (อิต.) เจ้าหญิงศากยะ.
สากุย : (ปุ.) เจ้าศากยะ. ส. ศากฺย.
สามาก : (ปุ.) ข้าวฟ่าง, หญ้าละมาน.
สามิ สามี : (วิ.) เป็นเจ้า, เป็นใหญ่. วิ. สํ ธนํ อสฺส อตฺถีติ สามิ สามี วา. อิปัจ. ศัพท์ต้น รัสสะ.
สาราณิยกร : (ปุ.) สาราณิยกร ชื่อบุคคลผู้ดำรงตำแหน่งเจ้าหน้าที่ของสมาคมหรือสถาบันการศึกษา มีหน้าที่อย่างบรรณธิการ.