อนฺตราย : (ปุ.) ธรรมอันมาในระหว่าง, สภาพเป็นเครื่องเป็นไปในระหว่าง, ความฉิบหายอันมาในระหว่าง, การอุบาทว์, ความขัดข้อง, อันตราย (เหตุที่ทำให้ถึงความแตกดับ)วิ.จตุปฏิสนฺธีนมนฺตเรอายตีติอนฺตราโย.อนฺตรํวฺยวธานํอายติคจฺฉตีติวาอนฺตรา-โย.อนฺตราเวมชฺเฌอายนฺตีติวาอนฺตรา-โย.สมฺปตฺติยาวิพนฺธนวเสนสตฺตสนฺตา-นสฺสอนฺตเรเวมชฺเฌเอติอาคจฺฉตีติวาอนฺตราโย.อนฺตราบทหน้าอิ ธาตุ อ ปัจ.ส. อนฺตราย.
อนฺตรายิกธมฺม : (ปุ.) ธรรมอันเป็นอันตราย, ธรรมอันทำซึ่งอันตราย, เหตุเครื่องขัดข้องต่าง, เหตุขัดข้องต่าง ๆ, ความขัดข้องต่าง ๆอันตรายิกธรรม
อนฺท : (นปุ.) เครื่องผูก, เครื่องจำ, เครื่องจองจำ, ขื่อ, คา, ตรวน.โซ่, โซ่ตรวน.อทิพนฺธเน, อ.อุ.
อนฺทุ : (อิต.) อันทุชื่อของเบญจกามคุณ, กามรมณ์.โซ่, ตรวน, เครื่องจองจำ.
อนฺทุก : (ปุ.) ปลอกช้าง, เครื่องผูกตีนช้าง.ส. อนฺทุก.
อนฺทุ อนฺทุกา : (อิต.) เครื่องผูก, เครื่องจำ, เครื่องจองจำ, ขื่อ, คา, ตรวน.โซ่, โซ่ตรวน.อทิพนฺธเน, อ.อุ.
อนฺน : (นปุ.) การกิน, การเสวย, ของกิน, ของเสวย, ของบริโภค, เครื่องบริโภค, ข้าว, ข้าวสุก, ข้าวสวย, อาหาร.อทฺภกฺขเณ, โต.แปลงต เป็นนฺนลบทฺ.ส. อนฺน.
อนฺนปาน : นป. ข้าวและเครื่องดื่ม, ข้าวและน้ำ
อนาวรณ : (วิ.) หาเครื่องกั้นมิได้, ไม่มีเครื่องกั้น
อนิล : (ปุ.) สภาพเป็นเครื่องเป็นอยู่ของสิ่งมีชีวิตอากาศ, ลม.วิ.อนติ อเนนาติ อนิโล.อนฺปาณเน, อิโล.ส.อนิล.
อนุตฺตรสมฺมาสมฺโพธิญาณ : (นปุ.) ความรู้เป็นเครื่องตรัสรู้เองโดยชอบอย่างยิ่ง, ญาณเครื่องตรัสรู้เองโดยชอบอย่างยิ่ง.
อนุปธิก : ค. ไม่มีอุปธิ, ไม่มีกิเลสเครื่องห่อหุ้มไว้
อนุปฺปิยภาณี : (ปุ.) คนช่างพูดประจบสอพลอ.
อนุปย : ค. ไม่มีกิเลสพัวพัน, ไม่มีกิเลสเครื่องรึงรัด
อนุปุพฺพิกถา : (อิต.) วาจาเป็นเครื่องกล่าวโดยลำดับ, วาจาเครื่องกล่าวโดยอันเป็นไปตามซึ่งธรรมมีในเบื้องต้น, สัททชาติเป็นเครื่องกล่าวโดยอันเป็นไปตามซึ่งที่อันมีในเบื้องหน้า, สัททชาติเป็นเครื่องกล่าวโดยลำดับ, วาจาเป็นเครื่องกล่าวโดยลำดับ, วาจาเป็นเครื่องกล่าวแสดงซึ่งธรรมโดยลำดับ, ถ้อยที่แสดงไปตามลำดับ, การกล่าวโดยลำดับวิ.อนุปุพฺเพน กถาอนุปุพฺพิกถา.แปลงอที่สุดศัพท์เป็นอิหรือลงอิอาคมเป็นอนุปุพฺพีกถาโดยแปลง อเป็นอีบ้าง.อนุปุพฺพ เป็นต้นเมื่อเข้ามาสมาสกับศัพท์ที่สำเร็จมาจากกรฺกถฺธาตุจะแปลงอของศัพท์ต้นเป็นอิหรืออีเสมอ.
อนุโมทนา : (อิต.) กถาเป็นเครื่องดำเนินตาม, วาจาเป็นเครื่องกล่าวด้วยสามารถแห่งอันบันเทิงตาม, ความยินดีตาม, ความยินดีด้วยความพลอยยินดี, ความเบิกบานใจ, อนุโม-ทนา (ความพลอยยินดีด้วยกับความดีของคนอื่น).ส.อนุโมทนา.
อนุโยค : (ปุ.) วาทะเครื่องประกอบตาม, วาทะเครื่องตามประกอบ, การซักไซ้, การซักถาม, คำถาม, การถาม, การประกอบความเพียร.ส. อนุโยค.
อนุสนฺธิ : (อิต.) วาจาเป็นเครื่องต่อตาม, กถาเป็นเครื่องต่อตาม, ความต่อตาม, การต่อเนื่อง, การสืบเนื่อง, การต่อตามลำดับ, การติดต่อ, การต่อ.อนุสํบทหน้าธาธาตุอิปัจ.ส.อนุสํธิ.
อนุสฺสรณ : (นปุ.) ความระลึกเนืองๆ, ฯลฯ, อนุสรณ์(เครื่องระลึกที่ระลึก). ส.อนุสรณ.
อปสฺสย : ป. เครื่องหนุน, หมอนข้าง, พนักพิง, เตียง, เสื่อ
อปายมุข : (นปุ.) เหตุเครื่องความเสื่อม, เหตุแห่งความฉิบหาย, ทางแห่งความเสื่อม, ทางแห่งความฉิบหาย.
อปิธาน : (นปุ.) การปิด, การกำบัง, วัตถุเป็นเครื่องปิด, เครื่องวางข้างบน, ฝา, ฝาปิด.อปิ+ธา+ยุปัจ.ส.อปิธาน.
อปิฬนฺธน : นป. เครื่องประดับ, แถบ, ริบบิ้น, ไข่มุก
อเปสิ : (นปุ.?)เครื่องไม้คร่าว ?
อพฺพหณอพฺพหน : (วิ.) เป็นเครื่องถอนออก, เป็นเครื่องชักออก.อาปุพฺโพ, วหฺปาปุณเน, ยุ, รสฺโส, พฺสํโยโค.
อพฺพหณ อพฺพหน : (วิ.) เป็นเครื่องถอนออก, เป็นเครื่องชักออก. อาปุพฺโพ, วหฺ ปาปุณเน , ยุ, รสฺโส, พฺสํโยโค.
อพฺภตฺตน : นป. เครื่องขัดสี, แปรง
อภิญฺญา : (อิต.) ความรู้ด้วยปัญญาอันยิ่ง, ความตรัสรู้ด้วยปัญญาอันยิ่ง, ปัญญาอันบุรุษพึงรู้ยิ่ง, ปัญญาเครื่องรู้ยิ่ง, ความรู้ยิ่ง, ความฉลาด, ปัญญา, กฏหมาย.
อภินิหาร : (ปุ.) คุณเครื่องนำออกยิ่ง, อภินิหารคืออำนาจแห่งบารมีอำนาจบุญกุศลที่สร้างสมไว้.เป็นอภินีหาร บ้าง.
อภิเลปน : (นปุ.) การทา, การไล้, การลูบไล้, เครื่องลูบไล้, ของหอม.อภิปุพฺโพ, ลิปฺลิมฺปเน, ยุ.
อภิสมฺโพธิ : (อิต.) ปัญญาเป็นเครื่องตรัสรู้ยิ่ง, ความตรัสรู้พร้อมยิ่ง, ความรู้พร้อมยิ่ง, ความรู้พร้อมด้วยปัญญาอันยิ่ง, ความตรัสรู้เองด้วยปัญญาอันยิ่ง, ความรู้เองด้วยปัญญาอันยิ่ง.
อยฺยโวสาฏิตก : (นปุ.) วัตถุเครื่องเซ่นเจ้า, เครื่องเซ่นเจ้า, อาหารเครื่องเซ่น.
อร : (ปุ. นปุ.) ดอกบัว, ซี่, ซี่จักร, กำ (ซี่ของล้อรถหรือเกวียน), ส่วนเวลา, เครื่องเล่น.อรฺคติยํ, อ.ส.อร.
อรณิก : (ปุ.) ตะบันไฟชื่อเครื่องมือทำให้เกิดไฟอย่างหนึ่งของโบราณรูปคล้ายตะบันหมากของคนแก่.
อรร : (นปุ.?)ประตู, ฝา (เครื่องปิดบัง), ฝักดาบอรฺคติยํ, อโร.
อรหตฺต : (นปุ.) ความเป็นแห่งพระอรหันต์, คุณเครื่องเป็นพระอรหันต์, ความเป็นพระอร-หันต์, อรหัตผล.อรหนฺต+ตฺตปัจ.ภาวตัทลบนฺต.วิ.อรหโตภาโวอรหตฺตํ.
อล : (อัพ. นิบาต) ไม่, อย่า, อย่าเลย, ไม่ควร, บมิควร, ช่างเถอะ, แท้จริง, พอ, พอละ, ประดับ, อาจ, สามารถ, ควร, สมควร.อลํเมพุทฺโธ.พระพุทธเจ้าควรแก่เรา.อลํที่ใช้เป็นประธานแปลว่าอ.อย่าเลยอ.พอละอ.ช่างเถิดอ.ไม่ควรสัมพันธ์ว่าปฏิเสธลิง-คัตถะ.อลํเตอิธวาเสน.อ.อย่าเลยด้วยการอยู่ในที่นี้แก่ท่าน.
อลกอลงฺก : (นปุ.) เครื่องประดับพิเศษ.
อลงฺกรณ : (นปุ.) การประดับ, การตกแต่ง, การประดับประดา, เครื่องตกแต่ง, เครื่องประดับ, เครื่องตบแต่ง, เครื่องอาภรณ์.อลํปุพฺ-โพ, กรฺกรเณ, ยุ.ส.อลงฺกรณ.
อลงฺการ : ป. การประดับตกแต่ง, เครื่องประดับ
อลงฺการุปฺปทาน : (นปุ.) การให้เครื่องประดับ, ฯลฯ.
อวตฺถรณ : นป. ๑. เครื่องลาด, เครื่องปกปิด ;
๒. การแผ่ไป, การท่วมท้น
อวตส : (ปุ.) เครื่องประดับหู, ตุ้มหู.วิ.อุทฺธํตสียเตติอวตํโส.อวปุพฺโพ, ตสฺอลงฺกาเร, อ, นิคฺคหิตาคโม.
อวาปุรณ : นป. กุญแจ, ลูกดาล, เครื่องปิด, เครื่องไข
อวาปูรณ : (นปุ.) ลูกกุญแจ, ลูกตาล, เครื่องบิด, เครื่องเปิด, เครื่องไข.วิ. อวาปูรติวิวรติทฺวารํ เอเตนาติ อวาปูรณํ.อวปุพฺโพ, ปุรฺสํวรเณ, ยุ.อถวา, วุสํวรเณ, ยุ, วสฺสโป, อุปสคฺคสฺสทีฆตา, อุการสฺสทีฆตา, รฺอาคโม.สัททนีติวางอว อาเป็นบทหน้าเป็นอวาปุรณบ้าง.
อสงฺกิเลสิก : ค. ผู้ไม่มีกิเลสเครื่องเศร้าหมอง, ผู้ไม่มีความเศร้าหมอง, ผู้ไม่สกปรก
อสมฺโมทก, - ทิก, - ทนีย : ค. ไม่น่ายินดี, ไม่น่าบันเทิง, ไม่เป็นเครื่องให้ระลึกถึงกัน ; ไม่เป็นมิตรกัน
อสรณ : ค. ไม่มีที่พึ่ง, ไม่มีที่พำนัก, ไม่มีเครื่องระลึก
อสฺสตฺถร : ป. เครื่องลาดม้า, อานม้า
อสฺสภณฺฑก : นป. ผ้าปูหลังม้า, อานม้า, เครื่องแต่งม้า