อนุกมฺปา : (อิต.) ความไหวตาม, ฯลฯ.วิ.อนุปุนปฺปุนํกมฺเปติอตฺตาธารสฺสจิตฺตนฺติอนุกมฺปา.อนุปุพฺโพ, กมฺปฺ จลเน, อ, อิตฺถิ-ยํอา.ส.อนุกมฺปา.
อนุปายินี : (วิ.) อันไปตามโดยปกติวิ.อนุปยติสีเลนาติอนุปายินี.อนุปุพฺโพ, ปยฺคมเน, ณี, อิตฺถิยํอินี.มีอันเป็นไปตามเป็นปกติวิ.อนุปายิตํสีลมสฺสาติอนุปายินี.มีปกติไปตามวิ.อนุปายสีโลติอนุปายินี.
อปาจิอปาจี : (อิต.) ทิศใต้วิ.มชฺเฌมหิยํอณฺจติยสฺสํทิสายํรวิสาอปาจิอปาจีวา.ส. อาปจฺอปาจีอปาจีนฺ
อปาจิ อปาจี : (อิต.) ทิศใต้ วิ. มชฺเฌ มหิยํ อณฺจติ ยสฺสํ ทิสายํ รวิ สา อปาจิ อปาจี วา. ส. อาปจฺ อปาจี อปาจีนฺ
อภิสมาจาริกาสิกฺขา : (อิต.) สิกขาอันกล่าวถึงขนบธรรมเนียมอันดีของภิกษุ, สิกขาอันเป็นอภิสมาจารเป็นสิกขามานอกพระปาติ-โมกข์ไม่มีจำนวนบอกไว้.
อสงฺขาริก : (นปุ.) ความไม่ปรุงแต่ง. วิ.อสงฺขโรเยวอสงฺขาริกํ.ณิกปัจ.สกัดรูปฯ ๓๖๐.
อุกฺกา : (อิต.) คบ (ของใช้สำหรับจุดไฟให้ สว่าง ทำด้วยของต่าง ๆ เช่น กาบมะพร้าว ชุบน้ำมันยาง เป็นต้น), คบเพลิง, คบไฟ, เบ้า, เตาไฟของช่างโลหะ, เตาถ่านสำหรับ หลอมโลหะ, เตา, เตาถ่าน, เตาตีเหล็ก, โคม, ประทีป, ตะเกียง, กำลังแห่งลม, ความเร็วของลม. วิ. อุสตีติ อุกฺกา. อุสุ ทาเห, โก. ส. อุกฺกา.
อุกฺขลิ อุกฺขา อุขา : (อิต.) หม้อ, หม้อข้าว, กระถาง. วิ. อุสตีติ อุกฺขลิ. อุสฺ ทาเห, อิ, สสฺส ขลาเทโส, กฺสํโยโค. คำที่ ๒, ๓ ตั้ง อุขฺ คมเน, อ. คำที่ ๒ ซ้อน กฺ. ส. อุขา.
อุปจฺฉูภติ : ก. ขว้าง, ปา, เหวี่ยง, โยน
อุปปาติก : (วิ.) (สัตว์) ผู้ลอยมาเกิด, เกิดขึ้น, ผุดเกิด, เกิดผุดขึ้น, อุปปาติกะ, โอปปาติกะ (เกิดเอง โดยอาศัยอดีตกรรม ไม่มีบิดา มารดา ได้แก่ เทวดา พรหม สัตว์นรก เปรต อสุรกาย).
อุปาทานิย : (วิ.) เกื้อกูลแก่อุปาทาน. วิ. อุปาทานานํ หิตํ อุปาทานิยํ. อิย ปัจ.
อุปาทายรูป : (นปุ.) รูปอันอาศัยมหาภูตรูป เป็นไป. วิ. มหาภูตานิ อุปาทาย ปวตฺตํ รูปํ อุปาทายรูปํ. รูปอันเป็นอาการของ มหาภูตรูป. ลบ ย เป็น อุปาทารูป บ้าง.
อุปารมฺภ : ป., อุปารมฺภน นป. คำตำหนิ, คำคัดค้าน
อุปาสก : (ปุ.) ชนผู้นั่งใกล้พระรัตนตรัย, ชน ผู้นับถือพระรัตนตรัยเป็นสรณะ, อุบาสก (คนผู้ชายผู้นับถือพระพุทธศาสนา). วิ. รตนตฺตยํ อุปาสตีติ อุปาสโก. อุปปุพฺโพ, อาสฺ อุปเวสเน, ณฺวุ. ส. อุปาสก.
อุปาสิกา : (อิต.) หญิงผู้นั่งใกล้พระรัตนตรัย, หญิงผู้นับถือพระรัตนตรัยเป็นสรณะ, อุบาสิกา (หญิงผู้นับถือพระพุทธศาสนา). ส. อุปาสิกา.
อุเปกฺขา : (อิต.) ความเพ่ง, ความเล็ง, ความหวัง, ความวางเฉย, ความวางใจเป็นกลาง, ความมีใจเฉยอยู่, ความเที่ยงธรรม (มีใจ มั่นอยู่ในกัมมัสสกตาญาณ.) วิ. ทฺวินฺนํ เวทนานํ สมีเป ปวตฺตา อิกฺขา อนุภวนฺนตีติ อุเปกฺขา. อุปตฺติโต อกฺขตีติ วา อุเปกฺขา. อุเปกฺขตีติ วา อุเปกฺขา. อุปปุพฺโพ, อิกฺขฺ ทสฺสนงฺเกสุ, อ. เป็น อุเปขา โดยลบ กฺ ก็มี. ส. อุเปกฺษา.
โอปปาติก : (วิ.) ผูดเกิดขึ้นดุจลอยมาเกิด, ผู้ลอยมาเกิด. วิ. อณฺฑชลาพุสํเสเทหิวินา อุปติตฺวา วิย นิพฺพตฺตาติ โอปปาติกา.
โอปายิก : (วิ.) ประกอบด้วยอุบาย, ประกอบในอุบาย. วิ. อุปาเยน อุปาเย วา นิยุตฺโตติ โอปายิโก. ชอบด้วยอุบาย วิ. อุปาเยน อนุจฺฉวิโกติ โอปายิโก. ณิก ปัจ. ตรัต๎ยาทิตัท.
กขา กงฺขา : (อิต.) ความแคลง, ความแคลงใจ, ความไม่แน่ใจ, ความเคลือบแคลง, ความกินแหนง, ความลังเล, ความสงสัย, ความสนเท่ห์. กขิ กํขฺ วา วิจิกิจฺฉายํ, อ, อิตถิยํ อา.
กงฺขาธมฺม : ป. สภาวะคือความสงสัยแห่งใจ
กงฺขาวิตรณ : นป. การก้าวล่วงความสงสัย, การข้ามความสงสัยเสียได้
กงฺขาวิตรณวิสุทฺธิ : (อิต.) ความหมดจดอัน ก้าวล่วงซึ่งความสงสัย, ความหมดจดแห่ง ญาณเป็นเครื่องข้ามพ้นความสงสัย.
กฏจฺฉุภิกฺขา : อิต. ภิกษาทัพพีหนึ่ง, ข้าวทัพพีหนึ่ง
กตปาปกมฺม : (วิ.) ผู้มีกรรมอันเป็นบาปอัน ทำแล้ว, ผู้มีกรรมคือบาปอันทำแล้ว.
กตุปาสน : ค. ผู้ชำนาญในการยิงลูกศร, นายขมังธนู
กปฺปาตีต : ค. ผู้ล่วงกัป (พระอรหันต์)
กปฺปาสมย : ค. ผู้สำเร็จด้วยฝ้าย, ทำด้วยฝ้าย
กปฺปาสอฏฐิ : นป. เมล็ดฝ้าย
กปฺปาสี : อิต. ต้นฝ้าย
กสปาติ, - ปาตี : อิต. ถาดหรือภาชนะสัมฤทธิ์
กายปาคุญฺญตา : อิต. ความคล่องแคล่วของกาย, ความคล่องแคล่วแห่งกองเวทนา, สัญญาและสังขาร
กายปาคุญฺญ ตา : (อิต.) ความคล่องแคล่วแห่งกาย, ความแคล่วคล่องแห่งกาย. ตา ปัจ. สกัด. กายปุญฺฉน
กิมกฺขายี : ค. ผู้มีปกติกล่าวว่าอย่างไร
กึอกฺขายี : ค. มีปกติกล่าวว่าอย่างไร, หรืออะไร, ผู้มักถาม
กุฏณฺฑปาทก : (ปุ.) คนเท้าปุก.
กุณฺฑกขาทก : ค. ผู้กินรำข้าว (เป็นอาหาร)
กุณปาท กุณปาทก : (วิ.) ผู้กินซากศพ. กุณ ป ปุพฺโพ, อทฺ ภกฺขเณ, โณ. ศัพท์หลัง ก สกัด.
กุลงฺกปาทก : ป. กรอบเชิงฝา
เกทารปาลิ : (อิต.) เส้นเขตนา.
ขฏขาทก : ป. ถ้วยแก้ว; สุนัขจิ้งจอก; กา
คพฺภปาตน : นป. การตกไปแห่งครรภ์, การแท้งลูก
โครกฺขา : อิต. การเลี้ยงโค, การรักษาแผ่นดิน, การรักษานา
จตุปฺปาทก, - ทิก : ค. (คาถา) มีสี่บาท
จตุปาริสุทฺธิสีล : (นปุ.) ศีลอันภิกษุพึงให้เต็ม ด้วยเป็นศีลยังผู้ปฏิบัติให้บริสุทธิ์มี องค์สี่, ศีลยังภิกษุผู้ปฏิบัติให้บริสุทธิ์มีองค์สี่ ( มีสี่ข้อ ).
จิตฺตุปาหน : นป. รองเท้าอันวิจิตร, รองเท้ามีสีกาววาว
จิตปาตลี : (ปุ.) แคฝอย.