จิต : กิต. (อันเขา) สั่งสมแล้ว, รวบรวมแล้ว, ก่อแล้ว
จิตกา : (อิต.) ทราย (ไหลมาสะสม).
จิตกาธาร : (ปุ.) เชิงตะกอน, ที่เผาศพ.
จิตปาตลี : (ปุ.) แคฝอย.
อนุปจิต : ค. ๑. (น+อุป+จิต) ไม่ถูกสั่งสม, ไม่ถูกนำมารวมกัน;
๒. (อนุ+ป+จิต) สั่งสม, ถูกนำมารวมกันแล้ว
จิตฺตรุจิต : ค. ซึ่งจิตชอบ, ซึ่งเป็นที่พอใจ
กณฺฏกาจิต : ค. ซึ่งปกคลุมด้วยหนาม
กุญฺจิต : (วิ.) คด, โค้ง, โกง, งอ, ปิด, แนบ, แน่น, สนิท.
กุญฺจิตโกส : (ปุ. นปุ.) คลังลั่นกุญแจ, คลังใส่ กุญแจ.
ธมฺมปติฎจิต : (วิ.) ผู้ตั้งแล้วในธรรม, ผู้ ดำรงอยู่ในธรรม.
นิจิต : (วิ.) สะสมแล้ว, สะสม, หอมยับ (รวม เก็บไว้).
ปตฺตจิต : ค. ซึ่งระกะด้วยใบ, ซึ่งดารดาษด้วยใบ
ปทรสญฺจิต : ค. ที่เขาปูไว้ด้วยแผ่นกระดาน, ซึ่งปูพื้นไว้แล้ว
ปนจฺจิต : กิต. (อันเขา) ให้ฟ้อนรำแล้ว
ปปญฺจิต : ๑. กิต (อันเขา) ให้เนิ่นช้า, ให้หน่วงเหนี่ยว, ให้ล่วงแล้ว;
๒. นป. ความเนิ่นช้า, ความคิดฟุ้งเฟ้อ, ความหลงผิด
ยาจิต : กิต.ขอ, ขอร้อง, อ้อนวอนแล้ว
วิรจิต : กิต. แต่งแล้ว, ประพันธ์แล้ว
สญฺจิต : กิต. สะสมแล้ว
สนฺนิจิต : กิต. สะสมแล้ว
อจฺจิต : กิต. บูชาแล้ว, เคารพแล้ว
อนุจิต : ค. ไม่สมควร, ไม่เหมาะสม
อปจิต : กิต. เคารพ,นอบน้อม
อภิยาจิต : ค. ถูกอ้อนวอน, ถูกขอร้อง
อภิรุจิต : กิต. ประสงค์, ชอบใจ, เห็นด้วย
อยาจิต : กิต. ไม่ถูกถาม, ไม่ถูกอ้อนวอน
อรุจิต : ค. ไม่ชอบใจ
อุกฺกาจิต : กิต. ทำให้สว่างแล้ว, ทำให้แจ่มแจ้งแล้ว
อุจิต : ค. เหมาะสม, สะดวก, คล่อง
อุปจิต : กิต. สั่งสมแล้ว, ก่อแล้ว
อุโปจิต : ป. ก่อแล้ว, สั่งสมแล้ว
โอจิต : (ปุ.) เชิงตะกอน (ฐานที่ทำขึ้นสำหรับ เผาศพ). อุปุพฺโพ, จิ จเย, โต.
จิตา : (อิต.) เชิงตะกอน วิ. จิยฺยเต ยตฺถ สา จิตา. จิ จเย, โต, อิตฺถิยํ อา.
เจตก : (ปุ.) สัตว์อันเขาส่งไป. สัตว์สำหรับต่อ ( สัตว์พวกเดียวกัน), สัตว์ต่อ, จิฎฺ เจฏฺ วา เปสเน, จิต เปสนีเย วา, โณ, สตฺเถ โก. หรือลง ณฺวุ ปัจ. ถ้าลง ณฺวุ ก็ไม่ต้องลง ก สกัด.
จตุภูมิกจิตฺต : (นปุ.) จิตอันเป็นไปในภูมิสี่ จิต อันเป็นประกอบในภูมิสี่.
ญาณวิปฺปยุตฺต : (วิ.) (จิต) ไม่ประกอบด้วย ปัญญา, ปราศจากปัญญา.
ทูสิต : ๑. กิต. (อันเขา) ประทุษร้ายแล้ว,ทำร้ายแล้ว, ทำให้เสียหายแล้ว;
๒. ค. (จิต) ซึ่งโทษประทุษร้าย, ซึ่งชั่วร้าย
ปฏิลียติ : ก. หลบหลีก, ถอยหนี, (จิต) หดหู่, ย่อหย่อน
ปรมตฺถธมฺม : (ปุ.) ธรรมมีเนื้อความอย่างยิ่ง, ธรรมมีเนื้อความอันประเสริฐ, ธรรมมี เนื้อความอันลึกซึ้ง, ธรรมมีอรรถอย่างยิ่ง, ฯลฯ, ปรมัตถธัม คือ จิต ๘๙ ดวง หรือ๑๒๑ ดวง เจตสิก ๕๒ ดวง รูป ๒๘ พระนิพพาน ๑. เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า พระอภิธรรม ได้แก่ หระอภิธัมมปิฎก.
ปุริส : (ปุ.) ชาย, ผู้ชาย (ชาย), บุรุษ, คน, อาตมะ, มานพ, อาตมัน, จิต. วิ. อตฺตโน มาตาปิตูนํ หทยํ ปูเรตีติ ปุริโส (ผู้ยังหทัยของมารดาและบิดาของตนให้เต็ม). ปุรฺ ปูรฺ วา ปูรเณ, อิโส. ถ้าตั้ง ปูรฺ ธาตุ พึงรัสสะ อู เป็น อุ. ปุ นิรยํ ริสตีติ ปุริโส (ผู้กำจัดนรก). เป็นความเชื่อของพราหมณ์ว่าลูกชายจะกำจัด คือป้องกันไม่ให้พ่อแม่ตกนรก. ปุ บทหน้า ริสฺธาตุในความกำจัด อ ปัจ. ปุริ อุจฺเจ ฐาเน เสตีติ ปุริโส (ผู้ดำเนินไปในฐานะสูง). ปุริปุพฺโพ, สิคติยํ, อ. อตฺตโน มาตาปิตูนํ มโนรถํ ปุเรตีติ ปุริโส.
มหคฺคต : (วิ.) อันถึงแล้วซึ่งความเป็นใหญ่, (จิต) ที่ถึงแล้วซึ่งความเป็นใหญ่คือได้รูฌาณและอรูปฌาณ.
โวตฺถปน : นป. โวตถัปปน (จิต)
อมหคฺคต : ค. (จิต) ไม่ถึงความเป็นใหญ่
จิตฺตก : (ปุ.) จิตมูลเพลิง เจตมูลเพลิง ชื่อ- พรรณไม้เล็กๆ ใช้ทำยาไทย. จิตฺ หึสา- คนฺเธสุ, ณฺวุ แปลง ต เป็น ตฺต
กฏุกญฺจกตา : (อิต.) ความเป็นแห่งบุคคลผู้มี จิตหดหู่โดยความเป็นจิตเผ็ดร้อน.
กปิจิตฺต : ก. มีจิตเหมือนลิง, มีจิตกลับกลอก
กมฺมชรูป กมฺมชฺชรูป : (นปุ.) รูปอันเกิดแต่ กรรม, กัมมชรูป กัมมัชชรูป คือรูปที่ กรรมสร้าง มองด้วยตาเนื้อไม่เห็น เกิด พร้อมกับปฏิสนธิจิต เพราะจิตยังอาศัยรูป นี้อยู่ และเกิดดับเป็นสันตติ จนถึงจุติจิต (มรณสันนวิถี). ส. กรฺมชรูป.
กมฺมญฺญตา : อิต. กมฺมญฺญภาว ป. ความที่จิตเป็นสภาพควรแก่การงาน, ความพร้อม, ความคล่องแคล่ว
กมฺมภว : (ปุ.) กรรมภพ ที่เกิดของกรรมทั้ง ฝ่ายกุศลและอกุศลที่เกิดของสัตว์ผู้มีกรรม ทั้งที่เป็นอกุศลจิต และโลกิยกุศลจิต. ปุญฺ ญา ภิสงฺขาโร อปุญญาภิสงฺขาโร อเนญชา ภิสงฺขาโร อยํ กมฺมภโว. ขุ. จู ไตร. ๓๐/๒๘๕.