ชมฺพุนท ชมฺพูนท : (นปุ.)ชัมพุนทะ ชัมพูนทะ, ชัมพูนท ชมพูนท ชมพูนุท ชามพูนุท ชามพูนทะ, โชมโพนทะ ชื่อทองพิเศษ ๑ ใน ๔ อย่าง, ทอง, ทองคำ, ทองชมพุนุท (ทองที่เกิดแทบต้นหว้าเนื้อบริสุทธิ์). วิ. เทวรุกฺขภุตาย มหาชมฺพุยา ปติฏฺฐตฏฺฐาเน นที ชมฺพุนที, ตสฺสํ ปติเตหิ มหาคชปฺป – มาณานํ กุมฺภปฺปมาณานํ วา ผลานํ พีเชหิ ชาตํ สุวณฺณํ ชมฺพุนทํ ชมฺพูนทํ วา. ส. ชามพูนท.
นวโลห : (ปุ. นปุ.) โลหะเก้า,โลหะเก้าอย่าง,โลหะเก้าชนิด.โลหะเก้าประการ,โลหะเก้าคือเหล็ก,ปรอท,ทองแดง,เงิน,ทองคำ,เจ้าน้ำเงิน(แร่ชนิดหนึ่งสีเขียวเป็นสีน้ำเงิน),สังกะสี,ซิน,บริสุทธิ์(คือทองแดงบริสุทธิ์).ห้าอย่างข้างต้นเรียกปัญจโลหะตั้งแต่เหล็กถึงสังกะสีเรียกสัตตโลหะ.
กญฺจน : นป. ทอง, ทองคำ
กนก : (นปุ.) ทอง, ทองคำ, กนก. กนฺ ทิตฺติ คติกนฺตีสุ, ณฺวุ. ส. กนก.
กมฺพุ : (ปุ.) ทอง, ทองคำ, ทองปลายแขน, ทองกร, กำไลมือ. กมุ อิจฉายํ, พุ. กมฺพฺ สํวรเณ วา. อุ.
จามีกร : (นปุ.) จามีกรชื่อทองอย่าง ๑ ใน ๔ อย่าง, ทอง, ทองคำ, เครื่องทอง.
ตามรส : (นปุ.) บัว, ทองคำ, ทองแดง.
นิกสาว : ค. ปราศจากอาสวะ, บริสุทธิ์
นิทฺธมติ : ก. ขจัดออก, ปัดออก, เป่าออก, สะอาด, บริสุทธิ์
นิทฺโธต : ค. ซึ่งล้างแล้ว, อันซักแล้ว, อันชำระแล้ว, อันลับแล้ว, อันสะอาด, บริสุทธิ์
นิทฺโธวติ : ก. ล้าง, ซัก, ชำระ, ทำให้สะอาด, บริสุทธิ์
นิมฺมล : ค. ซึ่งไม่มีมลทิน, สะอาด, บริสุทธิ์
เนล, (เนฬ) : ค. สะอาด, บริสุทธิ์
ปฏิมุตฺต : ค. หมดจด, บริสุทธิ์
ปริโยทาต : ค. ผ่องแผ้ว, สะอาด, บริสุทธิ์
ปริสุชฺฌติ : ก. หมดจด, บริสุทธิ์
ปสีทติ : ก. เลื่อมใส, ศรัทธา, ยินดี, สะอาด, บริสุทธิ์
ปาวก : ๑. ป. ไฟ ;
๒. ค. สว่าง, สดใส, บริสุทธิ์
มฏฺฐ : (วิ.) เกลี้ยง, เลี่ยน, เตียน, ราบ, สะอาด, บริสุทธิ์, มชฺ สุทฺธิยํ, โต.แปลง ต เป็น ฏฺฐ ลบ ชฺ.
มหาธาตุ : (ปุ. อิต.) ธาตุใหญ่, ทองคำ, มหาธาตุ เป็นคำเรียกสถูปที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และเป็นคำเรียกวัด ซึ่งมีสถูปหรือสถานที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ เช่น วัดมหาธาตุ วัดพระศรีรัตน มหาธาตุ วัดพระศรีมหาธาตุ เป็นต้น.
วิสท : ค. ฉลาด, บริสุทธิ์
สุทฺธ : (วิ.) ไม่เจือปน, หมดจด, แจ่มใส, ผ่องแผ้ว, สะอาด, บริสุทธิ์, ล้วน, ล้วน ๆ, แท้, สิ้นเชิง, ผุดผ่อง. สุทธฺ โสเจยฺเย, โต, ทฺวิตฺตํ, ธโลโป.
โสณฺณ : (นปุ.) ทอง, ทองคำ, สุปุพฺโพ, สุฎฐุปุพฺโพ วา, อิณฺ คติยํ ทิตฺติยญฺจ, โณ, อุสฺโส (แปลง อุ ที่ สุ เป็น โอ). อโลโป, ทฺวิตฺตํ.
อกาจ : ค. สะอาด, บริสุทธิ์
อวฺยาเสก : ค. ไม่ระคน, ไม่คลุกเคล้า ; บริสุทธิ์
อสงฺกิลิฏฺฐ : ค. ไม่เศร้าหมอง, บริสุทธิ์
โอทาตก : ค. ขาว, บริสุทธิ์; ผู้นุ่งขาวห่มขาว
ปริสุทฺธิ : อิต. ความหมดจด
กญฺจ กญฺจน : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. กจฺ ทิตฺติยํ, ทิตฺติยํ, อ, ยุ, นิคฺคหิตาคโม. ส. กาญฺจน.
กาญฺจน : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. กจฺ ทิตฺติยํ, ยุ, นิคฺคหิตาคโม, ทีโฆ จ. ส. กาญฺจน.
ชุ : (วิ.) รุ่งเรือง, สว่าง, ส่องสว่าง, กระจ่าง, ขาว, ใส, งาม, บริสุทธิ์. ชุ ทิตฺติยํ, อ.
ตปนีย : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. วิ. ตปนํ ทาห ทหรตีติ ตปนียํ. ตปนศัพท์ อนีย ปัจ. ลบ น ท้ายศัพท์.
ตาปนีย : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. ดู ตปนีย.
นิมล นิมฺมล : (วิ.) มีความมัวหมองออกแล้ว, ไม่มีความมัวหมอง, หมดความมัวหมอง, มีมลทินออกแล้ว, ไม่มีมลทิน, หมดมลทิน, สะอาด, ใส, บริสุทธิ์. ส. นิรฺมล.
ปูฏ : (วิ.) ฉลาด, แจ้ง, ชำระ, ล้าง, สะอาด, บริสุทธิ์. ปุ ปวเน, โฏ, ทีโฆ จ. หรือ ต ปัจ. แปลงเป็น ฏ.
พิมฺพิ : (นปุ.) ทอง, ทองคำ.
สิงฺคิ สิงฺคิก : (นปุ.) ทอง, ทองคำ.
สิงฺคี : (อิต.) สิงคี ๑ ใน ๔ อย่าง, ทองเนื้อสุก, ทองคำ.
สุกฺก : (วิ.) ขาว, เผือก, สะอาด, สว่าง, สุกใส, ดี, ผ่อง, บริสุทธิ์.
สุจิ : (วิ.) ขาว, เผือก, เผือกผ่อง, ผ่องใส, สะอาด, หมดจด, บริสุทธิ์. สุจฺ โสจเน. ปกาสเน วา, อิ. ส. ศุจิ.
โสวณฺณ : ๑. ค. มีผิวงาม;
๒. นป. ทองคำ
หฎก : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. หฎ ทิตฺติยํ, อโก.
หาฎก : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. วิ. หฎฺตีติ หาฎกํ. หฎฺ ทิตฺติยํ, ณฺวุ. ส. หาฎก.
อเนฬ : ค. ๑.ไม่มีโทษ, ไม่มีความผิด;
๒. บริสุทธิ์
อุโปสถ : (ปุ.) อุโปสถะ ชื่อตระกูลช้างตระกูล ที่ ๙ ใน ๑๐ ตระกูล ช้างตระกูลนี้มีสีเป็นสี ทองคำ วิ. อุโปสถกุเล ชาตตฺตา อุโบสโถ. ณ ปัจ. ฎีกาอภิฯ เป็น นปุ.
ทลป. : (นปุ.) ทอง, ทองคำ.ทลฺ ทิตฺติยํ, อโป. ส. ทลป.
กฏุวิย : ค. ไม่บริสุทธิ์, เศร้าหมอง
กตชาติหิงฺคุลิก : ค. ตกแต่งแล้วด้วยสีแดงอันบริสุทธิ์
กนกตฺถลี : อิต. บ่อทอง, เหมืองทองคำ
กมฺมวิสุทฺธิ : อิต. ความบริสุทธิ์แห่งกรรม