การาเปติ : ก. ให้ทำ, ปกครอง; เสวย (ราชย์)
ตุม : ป. ตน, ตนเอง
นิยาเมติ : ก. กำหนด, จำกัด, บังคับ, ปกครอง, แนะนำ
ปริสหติ : ก. องอาจ, กล้าหาญ, อดทน, ปกครอง
ปสาสติ : ก. สั่งสอน, แนะนำ, โอวาท, ปกครอง
วิชยติ : ก. ชนะ, ปกครอง
อชฺฌาภวติ : ก. มีอำนาจเหนือ, ปกครอง
อภิภวติ : ก. ครอบงำ, ปกครอง, ชนะ
ปฏิสยมติ : ก. สำรวม, ระวัง, ควบคุม (ตนเอง) , เหนี่ยวรั้งจิตใจ
สย : (อัพ. นิบาต) เอง, ด้วยตนเอง, โดยตนเอง, อันตนเอง. ใช้เป็นประธานก็มี แปลว่า อ. ตนเอง ที่เป็นราชาศัพท์ แปลว่า อ. พระองค์ หรือ อ. พระองค์เอง.
อินฺทฺริย : (วิ.) ใหญ่, เป็นใหญ่, ปกครอง.
ขตฺตธมฺม : ป. ธรรมนูญการปกครอง, หลักการปกครอง, รัฐศาสตร์
ขตฺตวิชฺชา : อิต., ขตฺตเวท ป. นโยบายการปกครอง, วิชาการปกครอง
เขตฺตชิน : ค. เจ้าที่ดิน, ผู้มีที่ดินอยู่ในปกครองมาก
คุตฺติ : (อิต.) การคุ้มครอง, การปกครอง, การเลี้ยงดู, การรักษา, ความคุ้มครอง, ฯลฯ. วิ. โคปยเตติ คุตฺติ. คุปฺ โคปเน, ติ. แปลง ติ เป็น ตฺติ ลบ ปฺ หรือไม่แปลง ติ แปลง มฺ เป็น ตฺ ก็ได้.
จาตุทฺทีป : ค. (กษัตริย์) ผู้ปกครองทวีปทั้งสี่
ทสวิธราชธมฺม : (ปุ.) ธรรมของพระราชามี อย่างสิบ, ธรรมของพระเจ้าแผ่นดินสิบ อย่าง, ทศพิธราชธรรมล ทศพิธราชธรรมเป้นหลักะรรมประจำองค์พระเจ้าแผ่นดินและเป็นคุณธรรมของผู้ปกครองบ้าน เมืองทั้งหลายด้วยมี ๑๐ อย่างคือ ทาน ศีล บริจาค อาชวะมัทวะ ตบะ อักโกธะ อวิหิงสาขันติ และอวิโรธนะ
เทสปาล : (ปุ.) การปกครองของท้องถิ่น, การปกครองท้องถิ่น, การบริหารราชการส่วนท้องถิ่น, เทศบาล.
เทสมนฺตี : (ปุ.) การปกครองของท้องถิ่น, การปกครองท้องถิ่น, การบริหารราชการส่วนท้องถิ่น, เทศบาล.
ธมฺมนุญฺญ : (ปุ.) ธรรมนูญ พระธรรมนูญ ชื่อว่ากฎหมายว่าด้วยระเบียบการ เช่นพระธรรมนูญศาลยุติธรรม ชื่อกฎหมายสูงสุดของประเทศที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย. ธมฺม+มนุญฺญ ลบ อักษร ที่เสมอกันเสียตัวหนึ่ง.
ธุรการ : (ปุ.) การทำซึ่งหน้าที่, การทำหน้าที่, ธุรการ ชื่อบุคคลผู้ทำงานฝ่ายปกครอง มีหน้าที่เป็นแม่บ้านของหน่วยงานนั้นๆ อีกอย่างหนึ่งเป็นชื่อของการจัดกิจการ โดยส่วนรวมของแต่ละหน่วย ซึ่งมิใช่งานฝ่ายวิชาการ.
นิชเทส : ป. ประเทศของตนเอง
นิย, นิยก : ค. ซึ่งเป็นของตนเอง
นิรยป นิรยปาล : (ปุ.) นายนิรยบาล (ผู้ รักษาสัตว์นรก ผู้ปกครองสัตว์นรก). วิ. นิรยสตฺเต ปาติ ปาลติ วาติ นิรยโป นิรยปาโล วา. ปา รกฺขเณ, กฺวิ. ปาล รกฺขเณ, อ. ส. นิรยปาล.
นิสฺสารชฺช : ค. ไม่ถ่อมตัว, ไว้ใจตนเอง
ปรเนยฺย : ค. ผู้ควรที่ผู้อื่นจะแนะนำได้, ซึ่งถูกผู้อื่นชักจูง, ผู้อยู่ในปกครองของผู้อื่น
ปริหาริก : ค. ผู้ปกครอง, ผู้ช่วยเหลือ, ผู้ดูแล
ปสห : ๑. ป. การปกครอง;
๒. ค. ซึ่งยากที่จะปกครองได้
ปสาสน : นป. การสั่งสอน, การแนะนำ, โอวาท, การปกครอง
ปสาสิต : ค. อันเขาสั่งสอนแล้ว, อันเขาแนะนำแล้ว, อันเขาโอวาทแล้ว, อันเขาปกครองแล้ว
ปาฏิโมกฺข : ป., นป. พระปาฏิโมกข์, ธรรมเป็นที่อาศัยให้พ้นจากอาบัติ; พระคัมภีร์รวบรวมพระวินัยที่เป็นหลักของภิกษุไว้และต้องสวดในที่ชุมนุมสงฆ์ทุกกึ่งเดือนเพื่อทบทวนข้อปฏิบัติและสำรวจตนเองว่าได้ปฏิบัติตนเองตามพุทธบัญญัติหรือไม่
ปาล : นป. การปกครอง, การรักษา
ปาล, - ก : ค., ปาลน นป. ผู้ปกครอง, ผู้รักษา
พนฺธนาคาริก : (ปุ.) คนผู้อยู่ในเรือนเป็นที่จองจำ, นักโทษ. วิ. พนฺธนาคาเร วสตีติ พนฺธนาคาริโก. คนปกครองเรือนจำ วิ. พนฺธนาคารํ ปาเลตีติ พนฺธนาคาริโก. ณิกปัจ. ราคมทิตัท.
พลจกฺก : ๑. นป. พลจักร์, ความเป็นไปหรือแผ่ไปแห่งอำนาจ;
๒. ค. ซึ่งมีอำนาจสูงสุด, มีอำนาจในการปกครอง
พุทฺธจกฺก : (นปุ.)อาณาจักรของพุทธะ, เขตแดนของพุทธะ, เขตแดนของพระพุทธเจ้า, เขตแดนของพระพุทธ ศาสนา, พุทธจักร คือ ขอบเขตการปกครองในพระพุทธศาสนา วงการของพระพุทธศาสนา ฝ่ายพระพุทธศาสนา.
มนฺทิรปาล : (ปุ.) การปกครองในเรือนหลวง, การปก ครองในพระราชฐาน.
มนุ : (ปุ.) พระมนู คือพระผู้สร้างมนุษยชาติและปกครองโลก, คนผู้เป็นคนแรกของคน, มนุษย์คนแรก, บุรพบุรุษของคน, ประชาบดี. วิ มนติ ชานาติ สตฺตานํ หิตาหิตนฺติ มนุ. มนฺ ญาเณ, อุ. อภิฯ รูปฯ ๖๓๕ ลง ณุ ปัจ. สัตว์โลก ก็แปล. ดู เวสสันฯ ข้อ๖๖๓.
รชฺชสิริ : อิต. อธิปไตย, อำนาจสูงสุดในการปกครอง
รฏฺฐปาล : (ปุ.) บุคคลผู้ปกครองบ้านเมือง, คณะบุคคลผู้ปกครองบ้านเมือง, รัฐบาล (องค์การปกครองบ้านเมือง องค์การบริหารบ้านเมือง).
โลกาธิปจฺจ : นป. ผู้ปกครองโลก
สนฺทิฏฺฐิก : ค. ผู้ปฎิบัติควรเห็นด้วยตนเองหมายถึงพระธรรม
สยกต : (วิ.) อันตนเองกระทำแล้ว, กระทำแล้วด้วยตนเอง. วิ. สยํ กตํ สยํกตํ. ต. ตัป.
สาม : (อัพ. นิบาต) เอง, โดยลำพัง, โดยตนเอง, ด้วยตนเอง. อภิฯ ลงใน สยตฺถ รูปฯ ลงในตติยตฺถ.
สาหตฺถิก : ค. ทำด้วยมือของตนเอง
สาหุตฺถิกปโยค : (ปุ.) ประโยคที่ประกอบด้วยมือของตน, ฯลฯ, ประโยคที่ทำเอง. การรักษาศีล จะเป็นศีล ๕ ศีล ๘ หรือศีล ๑๐ ก็ตาม ตั้งแต่สิกขาบทที่ ๓ เป็นต้นไป เป็นสาหัตถิประโยค ทำเองศีลจึงขาด ใช้ให้เขาทำศีลตนเองไม่ขาด.
อตฺตฆญฺญ : นป. การฆ่าหรือทำลายตนเอง
อตฺตทนฺต : ค. ผู้ฝึกฝนตนเองแล้ว
อตฺตทีป : ค. พึ่งตนเอง, เชื่อตนเอง
อตฺตปจฺจกฺข : ค. ประจักษ์ด้วยตนเอง