รหิต : ค. เว้น, ปราศจาก
อป : (อัพ. อุปสรรค)ปราศ, ปราศจาก, ไปจาก, หนี, หลีก, ไกล, พ้น, ไร้, กลับ, ลง, นินทา.ส.อป.
นิรนฺตราย : (วิ.) มีอันตรายออกแล้ว, หา อันตรายมิได้, ไม่มีอันตราย, ปราศจาก อันตราย, หมดอันตราย, ปลอดอันตราย.
นิรามิส : (วิ.) มีเหยื่อออกแล้ว, มีเหยื่อล่อออก แล้ว, มีเครื่องล่อออกแล้ว, มีวัตถุเครื่อง ล่อใจออกแล้ว, ไม่มีเหยื่อ, ฯลฯ, ปราศจาก เหยื่อ, ฯลฯ, หมดเหยื่อ, ฯลฯ, ไร้เหยื่อ, ฯลฯ. นิ+อามิส รฺ อาคม.
กิเลสวิปฺปยุตฺต : ค. ซึ่งปราศจากกิเลส
ญาณวิปฺปยุตฺต : (วิ.) (จิต) ไม่ประกอบด้วย ปัญญา, ปราศจากปัญญา.
ติจีวรวิปฺปวาส : (ปุ.) การอยู่ปราศจากจีวร.
ทุกฺขาปคม : ป. การไปปราศจากความทุกข์, การหลีกออกจากทุกข์, การเปลื้องทุกข์
โทสาปคต : ค. ผู้ไปปราศแล้วจากโทสะ, ผู้ปราศจากโทษ
โทสิน : ค., อิต. แจ่มแจ้ง, ปราศจากโทษ; (ราตรี) ซึ่งแจ่มจ้า, ซึ่งสว่างด้วยแสงจันทร์, คืนจันทร์แจ่ม
โทสินามุข : นป. พระจันทร์ในคืนปราศจากเมฆหมอก, จันทร์แจ่ม
นิกฺกทฺทม : ค. ไม่มีโคลน, ไม่มีตม, ปราศจากเปือกตม
นิกฺกรุณ : ค. ปราศจากความกรุณา, ไม่มีความเอ็นดู
นิกฺกรุณตา : อิต. ความเป็นผู้ปราศจากความกรุณา, ความไม่มีความเอ็นดู
นิกฺกาม, - มี : ค. ปราศจากกาม, ไม่มีความใคร่, หมดความอยาก
นิกฺการณ : ค. ไม่มีเหตุ, ปราศจากเหตุ
นิกสาว : ค. ปราศจากอาสวะ, บริสุทธิ์
นิคฺคณฺฐิ : ค. อันปราศจากปม
นิคฺคหณ : ค. อันปราศจากการยึดถือ, ซึ่งไม่ยึดถือ
นิคฺคุณ : ค. ซึ่งปราศจากคุณความดี, เลว
นิคฺคุมฺพ : ค. ไม่มีพุ่มไม้, ปราศจากพุ่มไม้, โล่งเตียน
นิคณฺฐ นิคฺคณฺฐ : (ปุ.) คนมีกิเลสพัวพัน วิ. จตูหิ คนฺเถหิ พนฺธนียตฺตา นิคณฺโฐ นิคฺคณฺโฐ วา. นิปุพฺโพ, คถิ พนฺธเน, อ, นิคฺคหิตาคโม. แปลงนิคคหิต เป็น นฺ เป็น คนฺถ แปลง นถฺ เป็น ณฺฐ. คนปราศจาก เครื่องผูกเครื่องร้อยรัด. นิคต+คณฺฐ. นิครนถ์ ชื่อนักบวชนอกพุทธศาสนา นักบวชของศาสนาเช่น.
นิจฺจิตฺตก : ค. ผู้ไม่มีความนึกคิด, ผู้ปราศจากจิตคิดถึง, ผู้ไม่ทันคิด
นิจฺโจล : ค. ปราศจากเครื่องนุ่งห่ม, ผู้ไม่มีเสื้อผ้า, ผู้เปลือยกาย
นิจฺฉนฺท : ค. ผู้ปราศจากความพอใจ, ผู้ไม่มีความพอใจ
นิตฺตณฺห : ค. ไม่มีความอยาก, ปราศจากตัณหา, หมดความทะยานอยาก
นิตฺติณ : ค. ซึ่งไม่มีหญ้า, ปราศจากหญ้า
นิทฺทย : ค. หมดความกรุณา, ปราศจากความเอื้อเฟื้อ, ไม่สงสาร, โหดร้าย
นิทฺทร : ค. ไม่มีความกระวนกระวาย, ไม่เดือดร้อน, ไม่มีความทุกข์, ปราศจากความกลัว
นิทฺทุกข : (วิ.) มีทุกข์ออกแล้ว นิกฺขนฺต+ทฺข, ออกแล้วจากทุกข์ ทุกฺข+นิกฺขนฺต ลบ กฺขนฺต แล้วกลับบท เอาไปไว้หน้า, ไม่มี ทุกข์, ปราศจากทุกข์, นิรทุกข์.
นิทฺโทส : (วิ.) มีโทษออกแล้ว, ไม่มีโทษ, ปราศจากโทษ, ออกแล้วจากโทษ, นิรโทษ. ส. นิรฺโทษ.
นิปฺปตฺต : ค. ซึ่งปราศจากปีก, ซึ่งไม่มีปีก (นก), อันปราศจากใบ, อันไม่มีใบ (ไม้)
นิปฺปปญฺจ : ค. ซึ่งไม่มีความยุ่งยากหรือความเนิ่นช้า, ซึ่งปราศจากกิเลสเครื่องเนิ่นช้า
นิปฺปภ : ค. ซึ่งไม่มีแสง, ซึ่งปราศจากแสงสว่าง
นิปฺผาณิตตฺต : นป. ความเป็นผู้หรือสิ่งที่ปราศจากน้ำตาลหรือน้ำอ้อย
นิพฺพฏฏ : ค. ไม่มีเมล็ด, ปราศจากเมล็ด
นิพฺพน : ค. ซึ่งปราศจากป่าไม้, อันโล่งเตียน, อันปราศจากความอยากได้
นิพฺพนถ :
ค. ซึ่งปราศจากความมักมาก, ซึ่งหมดความอยากได้, อันไม่มีความรักใคร่, (ดู นิพฺพน ด้วย) นิพฺพาณ นิพฺพาน : (นปุ.) ธรรมอันออกแล้ว จากตัณหา, ธรรมอันออกแล้วจากตัณหา เครื่องร้อยรัด, ธรรมอันออกไปแล้วจาก ตัณหาเครื่องร้อยรัด. วิ. วาฯโต วานโต วา นิกฺขนฺตํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. รูปฯ วิ. วานโต นิกฺขนฺตํ นิพฺพานํ. ลบ กฺขนฺต แล้วกลับบทหน้าไว้หลัง แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ความออกจากตัณหา, ความออกไปจากตัณหา, ฯลฯ. วิ. วาณโต วานโต วา นิกฺขมนํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. ธรรมออกแล้วจากวานะ, จิตออกแล้วจาก วานะ. วิ. นิกฺขนตํ วานโต นิพฺพานํ. นตฺถิ วา เอตฺถ วานํ นิพฺพานํ อัฏฐกถาปรมัตถ- ทีปนี. ความสงบ ความดับ ความดับสนิท (ของจิต). นิปุพฺโพ, วา อุปสเม, ยุ. ธรรม ปราศจากเครื่องรัอยรัด, จิตปราศจาก เครื่องร้อยรัด. นิปพฺโพ, วิ สํสิพฺพเน, ยุ. ความดับด้วยอันสำรอกโดยไม่เหลือ เพราะสิ้นตัณหาโดยประการทั้งปวง, ความดับสนิทจากกิเลสและกองทุกข์, แดนอันปราศจากสังขาร (เครื่องปรุงแต่ง), นิพพาณ, นิพพาน, พระนิพพาณ, พระ นิพพาน. วิ. นิพฺพายนนฺติ อริยชนา เอตสฺมินฺติ นิพฺพานํ. นิพฺพายนฺติ สพฺเพ วฏฺฏทุกฺขนสนฺตาปา เอตสฺมินฺติ วา นิพฺพานํ. ส. นิรฺวาณ.
นิพฺพิสงฺก : ค. ซึ่งหมดความระแวง, ไม่มีความสงสัย, ปราศจากความแคลงใจ; ซึ่งกล้าหาญ, ไม่กลัวเกรง
นิพฺพุต : ค. ซึ่งดับ, เย็น, สงบ; อันปราศจากความอยาก, เงียบ; สุข, สบาย
นิพฺยคฺฆ : ค. (ที่) ปราศจากเสือ, ไม่มีเสือ
นิมฺมูล : ค. ซึ่งปราศจากราก
นิรคฺคล : ค. ซึ่งไม่ขัดขวาง, ซึ่งไม่เบียดเบียน, อันปราศจากลิ่มหรือกลอน
นิราตงฺก : ค. สบาย, มีสุขภาพดี, ปราศจากโรค
นิรามย : (วิ.) มีความเจ็บไข้ออกแล้ว, มีความป่วยไข้ออกแล้ว, ไม่มีความเจ็บไข้, ไม่มี ความป่วยไข้, ไม่มีโรค, ปราศจากโรค, มีพลานามัยสมบูรณ์, สบาย, เป็นสุข. นิ+อามย รฺ อาคม. ส. นิรามย.
นิราสงฺก : ค. ปราศจากความสงสัย, ไม่มีความสงสัย
นิราสว : ค. ผู้หมดอาสวะ, ผู้ไม่มีอาสวะ, ผู้ปราศจากความชั่วช้า
นิราสส : ค. ปราศจากความปรารถนาหรือความหวัง
นิราหาร : ค. ไม่มีอาหาร, ปราศจากอาหาร, อดอาหาร