คนฺถติ, คนฺเถติ : ก. ผูก, มัด, รัด, ถัก, ประกอบ, แต่ง
พชฺฌติ : ก. ผูก, มัด, รัด, จับ
พนฺธติ : ก. ผูก, พัน, มัด, รัด, ประกอบ, จับไว้จองจำ
อติเวฐติ, อติเวเฐติ : ก. พัน, ห่อหุ้ม, รัด
อุฑฺเฑติ : กิต. ผูก, มัด, รัด; บิน, เหาะ, ลอยขึ้นไป, ปาไป, ทิ้งไป
อุปสมฺผสฺสติ : ก. กอด, รัด, สัมผัส
โอพนฺธติ : ก. ผูก, มัด, รัด, พัน
กจฺฉา : (อิต.) เชือกสำหรับผูกท่ามกลางตัวช้าง, สายรัดกลางตัวช้าง, สายรัดท้องช้าง, ปลายแขน, ข้อมือ, ชายกระเบน, หางกระ เบน, สายรัดเอว, รักแร้, หญ้า, เครือเถา, ที่ชุ่มน้ำ.
กฏิสุตฺต : นป. เข็มขัด, สายรัดเอว
กฏิสุตฺตก : (นปุ.) เครื่องประดับเอว, สายรัด เอว.
กามชาล : นป. ข่ายคือกาม, กามมีอาการรึงรัดดุจตาข่าย
กายคนฺถ : (ปุ.) กิเลสเป็นเครื่องร้อยรัดทางกาย.
กายคนฺธ : ป. กิเลสเครื่องร้อยรัดกาย; กลิ่นเกิดจากกาย, เครื่องหมอสำหรับลูบไล้ร่างกาย
กายพนฺธน : (นปุ.) ผ้าสำหรับผูกซึ่งกาย, ผ้า รัดประคดเอว, รัดประคดเอว, ประคดเอว.
กิล : (ปุ.) การผูก, การพัน, การรัด, การสาน. กิลฺ พนฺธเน, อ, ยุ.
กิลน : (นปุ.) การผูก, การพัน, การรัด, การสาน. กิลฺ พนฺธเน, อ, ยุ.
กีล : (นปุ.) การผูก, การพัน, การมัด, การรัด, ความผูก, ฯลฯ, เครื่องผูก, ฯลฯ, หลัก, สลัก, หอก, ข้อศอก, ลิ่ม. กีลฺ พนฺธเน, อ. ส. กีล.
กุสา : (อิต.) เชือกที่รัดจมูกม้ากับบังเหียน. กุสฺ สิเลสเน, อ, อิตฺถิยํ อา. ส.กุศ.
คนฺถปฺปโมจน : นป. การหลุดพ้นจากเครื่องร้อยรัด
จิตฺตคนฺถ : (ปุ.) กิเลสเป็นเครื่องร้อยรัดทางจิต.
จุมฺพฏ จุมฺมฏก จุมฺพตก : (นปุ.) เชิง, เชิงรอง, เครื่องรองภาชนะ, เทริด, เสวียน, รัดเกล้า ชื่อเครื่องประดับศรีษะเพื่อรัดผมที่เกล้าไว้ ให้แน่น, ของที่เป็นวงกลม, เครื่องสำหรับ รองของที่เทินไว้บนศรีษะ (ส่วนมากทำ ด้วยผ้าเป็นวงกลม). จุมฺพฺ วทนสํโยเค, อโฏ. สองศัพท์หลัง ก สกัดศัพท์สุดแปลง ฏ เป็น ต.
ฉินฺนคนฺถ : ค. ผู้ไม่มีเครื่องผูกมัด, ผู้ไม่มีเครื่องร้อยรัด
ทิฏฺฐสโยชน : (นปุ.) กิเลสขาดเครื่องร้อยรัด คือทิฎฐิ, ความร้อยรัดคือทิฎฐิ, คสามร้อยรัดอันเกิดจากทิฎฐิ.
นทีปูร : (นปุ.) วัตถุเป็นเครื่องรัด, เชือกเป็น เครื่องผูก, เชือก, เ ชือกหนัง, ชะเนาะ (ไม้กับเชือกที่ขันบิดให้แน่น). นหฺ พนฺธเน, โต, แปลง ต. เป็น ทฺธ ลบที่สุดธาตุ อิอาคม.
นนฺธติ : ก. ผูก, มัด, รึงรัด, บิด, หุ้ม, ห่อ
นาสารชฺช : (อิต.) เชือกที่รัดบนจมูกม้ากับ บังเหียน.
นาห : (ปุ.) เครื่องผูก, เครื่องดักสัตว์, แร้ว, การผูก, การพัน, การมัด, การรัด, นหฺ พรฺธเน, โณ. ส. นาห.
นิคณฺฐ นิคฺคณฺฐ : (ปุ.) คนมีกิเลสพัวพัน วิ. จตูหิ คนฺเถหิ พนฺธนียตฺตา นิคณฺโฐ นิคฺคณฺโฐ วา. นิปุพฺโพ, คถิ พนฺธเน, อ, นิคฺคหิตาคโม. แปลงนิคคหิต เป็น นฺ เป็น คนฺถ แปลง นถฺ เป็น ณฺฐ. คนปราศจาก เครื่องผูกเครื่องร้อยรัด. นิคต+คณฺฐ. นิครนถ์ ชื่อนักบวชนอกพุทธศาสนา นักบวชของศาสนาเช่น.
นิพฺพาณ นิพฺพาน : (นปุ.) ธรรมอันออกแล้ว จากตัณหา, ธรรมอันออกแล้วจากตัณหา เครื่องร้อยรัด, ธรรมอันออกไปแล้วจาก ตัณหาเครื่องร้อยรัด. วิ. วาฯโต วานโต วา นิกฺขนฺตํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. รูปฯ วิ. วานโต นิกฺขนฺตํ นิพฺพานํ. ลบ กฺขนฺต แล้วกลับบทหน้าไว้หลัง แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ความออกจากตัณหา, ความออกไปจากตัณหา, ฯลฯ. วิ. วาณโต วานโต วา นิกฺขมนํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. ธรรมออกแล้วจากวานะ, จิตออกแล้วจาก วานะ. วิ. นิกฺขนตํ วานโต นิพฺพานํ. นตฺถิ วา เอตฺถ วานํ นิพฺพานํ อัฏฐกถาปรมัตถ- ทีปนี. ความสงบ ความดับ ความดับสนิท (ของจิต). นิปุพฺโพ, วา อุปสเม, ยุ. ธรรม ปราศจากเครื่องรัอยรัด, จิตปราศจาก เครื่องร้อยรัด. นิปพฺโพ, วิ สํสิพฺพเน, ยุ. ความดับด้วยอันสำรอกโดยไม่เหลือ เพราะสิ้นตัณหาโดยประการทั้งปวง, ความดับสนิทจากกิเลสและกองทุกข์, แดนอันปราศจากสังขาร (เครื่องปรุงแต่ง), นิพพาณ, นิพพาน, พระนิพพาณ, พระ นิพพาน. วิ. นิพฺพายนนฺติ อริยชนา เอตสฺมินฺติ นิพฺพานํ. นิพฺพายนฺติ สพฺเพ วฏฺฏทุกฺขนสนฺตาปา เอตสฺมินฺติ วา นิพฺพานํ. ส. นิรฺวาณ.
นิมฺมชฺชน : นป. การบีบ, การคั้น, การนวด; การรัด
ปฏฺฏิกา : อิต. แผ่นผ้า, ผ้าพันแผล, ผ้ารัดเอว, ประคดแผ่นผ้า
ปฏิมุกฺก : ค. ผู้สวม, ผู้สวมใส่, ซึ่งผูกมัด, ซึ่งรัดติด
ปรมฏฺฐ : กิต. (อันเขา) ถูกต้องแล้ว, จับต้องแล้ว, ลูบคลำแล้ว, ยึดมั่นแล้ว, กอดรัดแล้ว
ปรามส : ป. การถูกต้อง, การจับต้อง, การลูบคลำ, การจับฉวย, การยึดมั่น, การกอดรัด, สิ่งสัมผัสอันเป็นภัย, โรคติดต่อ
ปรามสติ : ก. ถูกต้อง, จับต้อง, ลูบคลำ, จับฉวย, ยึดมั่น, กอดรัด
ปริภณฺฑ : ป. ของใช้, สายรัด, เครื่องเรือน, วงขอบ
ปริสฺสชน : นป. การเกี่ยวข้อง, การกอดรัด
ปสิติ : อิต. เครื่องผูก, เครื่องรัด
ปสิพฺพิต : กิต. อัน...รึงรัด, อัน...เย็บ, อัน...ร้อยรัดแล้ว
ปามงฺค : นป. เชือก, โซ่, สายรัดเอว, สังวาล
พนฺธนีย : ค. ควรผูก, ควรมัด, ควรรัด, ควรพัน
พนฺธาเปติ : ก. ให้ผูก, ให้มัด, ให้รัด, ให้พ้น
พนฺธิตุ : อ. (ปฐ., จตุ.) การผูกพัน, การมัด, การรัด, เพื่อผูกพัน, เพื่อมัด, เพื่อรัด
พาน : (นปุ.) เครื่องร้อยรัด, ตัณหา. ดู วาน.
มณิเมขลา : (อิต.) สายรัดเอวทำด้วยแก้ว, สะอิ้ง (สายรัดเอว), สายสะอิ้ง, สังวาล, สร้อยสังวาล, มณีเมขลา.
มหาโมหตโมนทฺธ : (วิ.) อันมืดคือโมหะใหญ่หุ้มห่อแล้ว, อันมืดคือโมหะใหญ่รัดลงแล้ว.
เมขล : (นปุ.) สายรัดเอว, เครื่องประดับเอว, เครื่องประดับเอวสตรี, เข็มขัด, เข็มขัดหญิง, สังวาล ชื่อเครื่องประดับชนิดหนึ่ง ทำเป็นรูปสายสร้อย ใช้คล้องสะพายแล่ง. เมขฺ กฏิวิจิตฺเต, อโล. ศัพท์หลัง อา อิต.
เมขลา : (อิต.) สายรัดเอว, เครื่องประดับเอว, เครื่องประดับเอวสตรี, เข็มขัด, เข็มขัดหญิง, สังวาล ชื่อเครื่องประดับชนิดหนึ่ง ทำเป็นรูปสายสร้อย ใช้คล้องสะพายแล่ง. เมขฺ กฏิวิจิตฺเต, อโล. ศัพท์หลัง อา อิต.
เมลก : (ปุ.) การกอดรัด, การเกี่ยวข้อง, การคุ้นเคย, การกอดรัก, ฯลฯ, ความรัก, ความเยื่อใย, หมู่, ประชุม. มิลฺ สิเนหเน, โณ, สตฺเถ โก.
เมลน : (นปุ.) การกอดรัด, ฯลฯ, การรวมกัน, การร่วมกัน, ความกอดรัด, ฯลฯ, ยุ ปัจ.