ญาเปติ : ก. ให้รู้, อธิบาย, ประกาศ
ทีเปติ : ก. จุดไฟ, ส่อง, ส่องแสง, บ่งถึง, ชี้แจง, อธิบาย
นิทฺทิฏฐ : ค. ชี้แจง, แสดง, อธิบาย
นิทฺทิสติ : ก. แสดง, ชี้แจง, อธิบาย
นิทสฺสติ : ก. ชี้แจง, แสดง, อธิบาย
นิทสฺเสติ : ก. ชี้แจง, อธิบาย, แสดงความหมาย, แนะนำ
นิเวเฐติ : ก. แก้ออก, สางออก, อธิบาย, ทำให้แจ่มแจ้ง, ปฏิเสธ
ปทีเปติ : ก. ส่อง, ส่งแสง, จุด (ประทีป), แสดง, อธิบาย, ชี้ชัด
ปปญฺเจติ : ก. ทำให้เนิ่นช้า, ชักช้า, ให้พิสดาร, กล่าวให้เยิ่นเย้อ, ทำให้ฟั่นเฝือ, อธิบาย, หลงผิด
ปวิทเสติ : ก. ชี้แจง, แสดงไข, อธิบาย
อติทิสติ : ก. ชี้แจง, แสดง, อธิบาย
อนุทีเปติ : ก. แสดง, อธิบาย
อภิโชเตติ, อภิโชตยติ : ก. ชี้แจง, อธิบาย, ทำให้สว่าง
อุปวณฺเณติ : ก. พรรณนา, อธิบาย
โอสาเรติ : ก. บรรจุเข้าตำแหน่งเดิม, เรียกเข้าหมู่ ; อธิบาย, ชี้แจง, นำมาพิจารณา
กถิกาจริย : (ปุ.) อาจารย์ผู้กล่าว, อาจารย์ผู้ อธิบาย.
อธิปาย อธิปฺปาย : (ปุ.) สภาพเป็นที่อาศัยแห่ง จิต, สภาพผู้อาศัยซึ่งจิตนอนอยู่, ความประ สงค์, ความมุ่งหมาย, ความพอใจ, ความชอบใจ, ความเป็นใหญ่, การออกความเห็น การอธิบาย (ขยายความชี้แจง), วิ. อธิปยติ จินฺเตตีติ อธิปฺปาโย. อธิปียเตติ วา อธิปฺปา โย. อธิปุพฺโพ, ปยฺคมเน, โณ. อิ วา คมเน, โณ, ปฺอาคโม. อถวา, โย อตฺโถ ปณฺฑิเตน อธิปียเต โส อตฺโถ อธิปฺปาโย. ส. อภิปฺราย
กถน : (นปุ.) อันกล่าว, การกล่าว, การพูด, การอธิบาย. กถฺ วจเน, ยุ. ส. กถน.
กถา : (อิต.) วาจาเป็นเครื่องกล่าว, วาจาเป็น เครื่องกล่าวแสดง, คำพูด, คำกล่าว , คำ อธิบาย, ข้อประพันธ์, เรื่อง, กถา (สมุด หรือหนังสือที่แต่งขึ้น นิยายที่สำเร็จด้วย การแต่งขึ้น และมีความยืดยาว), ประพันธ กถาศาสตร์. วิ. กเถติ เอตายาติ กถา. กถียตีติ วา กถา. กถยเตติ วา กถา. กถนํ วา กถา. กถฺ กถเน วากฺยพนฺธเน จ, อ, อิตฺถิยํ อา. ส. กถา.
ชาตกตฺถวณฺณนา : อิต. อรรถกถาชาดก, หนังสืออธิบายความชาดก
โชเตติ : ก. ส่องแสง, ให้แสงสว่าง, ทำให้แสงสว่าง, อธิบายความ
โชเตตุ : อ. (ปฐ. จตุ) การให้แสงสว่าง, การอธิบายความ, เพื่อให้แสงสว่าง, เพื่ออธิบายความ
ฏีกาจริย : ป. พระฎีกาจารย์, อาจารย์ผู้แต่งหนังสืออธิบายอรรถกถา
ทยา : (อิต.) ความเอ็นดู, ความอนุเคราะห์, ความรัก, ความรักใคร่, ความกรุณา. วิ. ทยติ ปรทุกขํ อตฺตสุขญฺจ หึสตีติ ทยา. ทยฺ ทานคติหึสาทานรกฺขาสุ, อ. อธิบายความหมายของศัพท์ ทยา ตามอรรถของธาตุ ให้คือให้อภัยแก่สัตว์ ไป คือ จิตไปเสมอในคนดีคนชั่วและสัตว์เบียดเบียนคือ รบเร้าจิตเตือนให้ช่วยเหลือผู้อื่น. ส. ทยา.
ทีปน : ค., นป. ซึ่งส่อง, ซึ่งแสดง, ซึ่งอธิบาย, การแสดง, การชี้แจง, การอธิบาย
ทีปนา : อิต. การชี้แจง, การอธิบาย, คำชี้แจง, คำอธิบาย, คำแถลง
ทีปนี : ค., อิต. ซึ่งส่อง, ซึ่งแสดง, ซึ่งชี้แจง, ซึ่งอธิบาย; คัมภีร์อธิบายความ
ทีปิต : กิต. (อันเขา) แสดงแล้ว, ชี้แจงแล้ว, อธิบายแล้ว
ทีปิตุ : ป. บุคคลผู้แสดง, ผู้ชี้แจง, ผู้อธิบาย
เทสก : ค. ผู้แสดง, ผู้ชี้แจง, ผู้แนะนำ, ผู้อธิบาย, ผู้เทศก์
เทสิต : กิต. (อันเขา) แสดงแล้ว, ชี้แจงแล้ว, อธิบายแล้ว, เทศน์แล้ว
ธมฺมปริยาย : (ปุ.) กระบวนของธรรม, ลำดับ ของธรรม, การเล่าเรียนธรรม, การสอนธรรม, นัยเป็นเครื่องยังคำสอนให้เป็นไปรอบ, การอธิบายตามความหมายของธรรม.
ธมฺมาธิฐาน : (นปุ.) การตั้งไว้ซึ่งธรรม, การตั้งไว้ซึ่งสภาวะ, ธรรมาธิษฐาน คือ การยกหลักธรรมหรือสิ่งที่เป็นนามธรรมล้วนๆมาตั้งหรืออธิบาย. การอธิบายธรรมล้วนๆ ไม่มีสัตว์บุคคลเข้าประกอบ เรียก ว่าธรรมาธิษฐาน. คู่กันกับปุคลาธิษฐาน. ส. ธรฺมาธิษฺฐาน.
ธาตุกถา : อิต. ธาตุกถา, อธิบายเกี่ยวกับเรื่องธาตุ, ชื่อคัมภีร์อภิธรรมเล่มที่สาม
นิทฺเทส : (ปุ.) ธรรมเป็นเครื่องแสดงออก, คำแสดงออก, คำจำแนกออก, คำชี้แจง, คำอธิบาย, การแสดงออก (มาให้เห็น ชัดเจน), การชี้, การชี้ให้เห็นโทษ, การแสดงอรรถที่เป็นข้อๆ ออก, นิทเทศ, นิเทศ (การแสดงอย่างพิสดาร).
นิทสฺสิต : ค. อัน...ชี้แจงแล้ว, อัน...อธิบายแล้ว, อัน...แสดงแล้ว, ซึ่งถูกอ้างถึงแล้ว
นิปฐ นิปาฐ : (ปุ.) การอ่าน, การฉลาดสอน, ความฉลาดสอน, การอธิบาย, การชี้แจง นิปุพฺโพ, ปฐ วิยตฺติวาจาวิขฺยาเนสุ, อ, โณ.
นิพฺเพฐิต : ค. (อันเขา) อธิบาย, ทำให้แจ่มแจ้ง, สางออก, แก้ออก
นิพฺเพเฐติ : ก. อธิบาย; ทำให้แจ่มแจ้ง, สางออก, แก้ออก
นิเวฐน : นป. การแก้ออก, การสางออก, การอธิบาย, การทำให้แจ่มแจ้ง
ปกาส : ป. การประกาศ, แสงสว่าง, การอธิบาย
ปกาสก : ค. ผู้ประกาศ, ผู้อธิบาย
ปฏินิทฺเทส : ป. การกลับชี้แจง, การวกกลับมาอธิบายเรื่องใหม่อีก
ปทจฺเฉท : ป. การตัดซึ่งบท, การแยกคำออกจากกันเพื่ออธิบาย
ปทภาชน : นป. บทภาชน์, บทไขความ, บทอธิบายความ
ปทภาชนิย : นป. บทภาชนีย์, บทที่จะต้องอธิบาย, บทตั้ง
ปทภาชนีย : (นปุ.) ข้อความอัน...จำแนกไว้, บทภาชนีย์ คือบทที่ตั้งไว้เพื่อไขความบทที่ ต้องอธิบาย
ปทวณฺณนา : อิต. การพรรณนาบท, การอธิบายความหมายของคำในคาถา
ปทวิคฺคห : ป. การวิเคราะห์บท, การแยกคำออกอธิบาย, การกระจายบทสมาสออกให้เห็นส่วนประกอบ, บทวิเคราะห์
ปทุทฺธาร : ป. การยกบทขึ้นตั้งเพื่ออธิบาย