อป : (อัพ. อุปสรรค)ปราศ, ปราศจาก, ไปจาก, หนี, หลีก, ไกล, พ้น, ไร้, กลับ, ลง, นินทา.ส.อป.
อปมงฺคล : (วิ.) มีมงคลไปปราศแล้ว, ปราศจากมงคล, ไม่มีมงคล, ไม่เป็นมงคล, อัป-มงคล (เป็นลางร้าย ไม่เจริญ ไม่เจริญตา).ส.อปมงฺคล
อปฺปิย : (วิ.) มิใช่บุคคลอันบุคคลพึงรัก, มิใช่ผู้อันบุคคลพึงรัก, มิใช่สัตว์และสังขารอันเป็นที่รัก, มิใช่เป็นที่รัก, ไม่เป็นมงคล, ชั่วช้า, ต่ำช้า, อัปรย์ (ไม่น่ารัก น่าเกลียด)ส. อปฺริย.
อปฺปมาณธมฺม : (ปุ.) ธรรมอันเป็นอัปปมาณคือมรรคและผลของมรรคที่เป็นโลกุตระและอสังขตธาตุไตร. ๒๓/๖๒๗.
อปฺปมาณสุภ : (ปุ.) อัปปมาณสุภะชื่อภพของรูปพรหมชั้นที่ ๘ ชื่อพรหมผู้เกิดในภพนั้น
อปฺปมาณาภ : (ปุ.) อัปปมาณาภะชื่อภพของรูปพรหมชั้นที่ ๕ชื่อพรหมผู้เกิดในภพนั้น.
พฺรหฺมจริย : (นปุ.) ความประพฤติซึ่งธรรมอันประเสริฐ, ความประพฤติประเสริฐ, ความประพฤติเพียงดังพรหม, ความประพฤติเหมือนพรหม, ความหนักแน่น, ความตั้ง ใจมั่น, ทาน, อัปปมัญญา, สาสนะ, พรหมจรรย์ (การถือบวช การถือพรตเว้นเมถุนธรรม). ความสิ้นราคะ โทสะและโมหะ เป็นที่สุดของพรหมจรรย์ ไตร. ๑๙/๓๐/๙.
อปฺปณิหิต : (ปุ.) อัปปณิหิตะชื่อวิโมกข์อย่างหนึ่ง.
อปฺปณิหิตวิโมกฺข : ป. ความพ้นเพราะไม่มีกิเลสเป็นที่ตั้ง, อัปปณิหิตวิโมกข์
อปฺปปญฺจ (อปฺปญฺจ) : ป. อัปปปัญจธรรม, ความไม่เนิ่นช้า
อปฺป อปฺปก : (วิ.) น้อย, เล็ก, เล็กน้อย, นิด หน่อย, เบาบาง, ทราม, อ่อน. วิ. อเปสิ อิสกมตฺต มคมาสีติ อปฺปํ. อปฺ ปาปุณเน, โป. อลฺ ภูสเน วา, โป. ศัพทฺหลัง ก สกัด. ส. อลฺปก.
อลกฺขิก : (ปุ.) คนเลว, คนต่ำ, คนไม่ดี, คนอัป-ปรีย์, คนไม่มีสิริเป็นเครื่องหมาย, คนไม่มีบุญ.
อุตฺตริมนุสฺสธมฺม : (ปุ.) ธรรมของมนุษย์ ผู้ยิ่ง, ฯลฯ, ธรรมอันยิ่งของมนุษย์, ฯลฯ, คุณอันยิ่งของมนุษย์, ฯลฯ, อุตตริมนุสธัม. อุตตริมนุษยธรรม คือคุณธรรม (ความดี ผล) อันเกิดจากการปฏิบัติสมถะ (สมาธิ) ถึงขั้นจิตเป็นอัปปนา หรือจากการปฏิบัติ วิปัสสนาถึงขั้นละกิเลสเป็นสมุจเฉท มีคำ เรียกคุณธรรมนั้น ๆ อีกหลายคำ พระพุทธ เจ้าทรงห้ามภิกษุอวด ปรับอาบัติขั้นสูงถึง ปาราชิก วิ. อุตฺตริมนุสฺสานํ ญายินญฺเจว อริยานญฺจ ธมฺโม อุตฺตริ มนุสฺสธมฺโม.
อุปจารสมาธิ : (ปุ.) สมาธิเฉียด, อุปจารสมาธิ คือสมาธิยังไม่แน่วแน่ ยังไม่ดิ่งเป็นอัปปนา เป็นแต่จวน ๆ.
เอกคฺคตา : (อิต.) ความเป็นแห่งจิตมีอารมณ์ เดียว, ฯลฯ, ความเป็นแห่งบุคคลผู้มีจิต แน่วแน่อยู่ในอารมณ์เดียว, ความที่แห่งจิต เป็นจิตมีอารมณ์เดียว (ไม่ฟุ้งซ่าน), ฯลฯ, สมาธิ, อัปปนาสมาธิ.
เอกคฺคตาจิตฺต : (นปุ.) จิตมีอารมณ์เดียว, ฯลฯ, เอกัคคตาจิต (จิตแนบแน่นอยู่ในอารมณ์ เดียว จิตเป็นอัปปนา).
มนาป : (วิ.) อันยังใจให้เอิบอาบ, เป็นที่เอิบอาบแห่งใจ, เป็นที่พึงใจ, เป็นที่พอ ใจ, เป็นที่ชอบใจ, แนบในใจ, เจริญใจ, พึงใจ, พอใจ, ดีใจ, ดีนัก, งาม. วิ. มโน ปปฺโปติ ยสฺมึ โส มนาโป. มนํ อปฺเปติ วฑฺเฒตีติ วา มนาโป. มนปุพฺโพ, อปฺ ปาปุณเน, กฺวิ.
อปคา : (อิต.) แม่น้ำ, ลำน้ำ (ทางน้ำที่ใหญ่ยาว)ส. อปคา.
อปจิติ : (อิต.) การยำเกรง, ฯลฯ, ความยำเกรง, ฯลฯ.อปปุพฺโพ, จายุปูชายํ, ติ.แปลงอาเป็นอิ ลบที่สุดธาตุ.ส. อปจิติ.
อปฺปฏิวานี (ณี) : อิต. ดู อปฺปฏิวานิตา
อปฺปมาณ : (วิ.) นับไม่ได้, ประมาณไม่ได้, ไม่เป็นประมาณ, ประเสริฐเลิศล้น, ประเสริฐที่สุด, อประมาณอัประมาณ (กำหนดไม่ได้จำกัดไม่ได้ไม่มีที่สุด).ส. อปฺรมาณ.
อปฺปมาท : (ปุ.) ความไม่เลินเล่อ, ความไม่มืดมน, ความไม่มึนเมา, ความเอาใจใส่, ความระวัง, ความไม่ประมาท.ส. อปฺรมาท.
อปโลกน : (นปุ.) การแจ้งความ, การบอกกล่าว, การบอกให้ทราบ, การประกาศ, การเลือก, การอนุญาต, การอำลา, อปปุพฺโพ, โลกฺภาสยํ, ยุ.
อปโลกิต : (นปุ.) อปโลกิตะ ชื่อของพระนิพพานพระนิพพาน.วิ.นปลุชฺชนภาวํคจฺฉตีติอปโลกิตํ.
อปคม : ป. การหนีไป, การไปปราศ
อปจายก, อปจายิก, อปจายี : ค. ผู้นอบน้อม, ผู้เคารพนับถือ
อปจายติ : ก. เคารพ, ยำเกรง, นับถือ
อปจายิต : กิต. เคารพ, บูชา, นับถือ
อปจายี : (วิ.) ผู้ยำเกรง, ผู้เคราพ, ผู้นับถือ, ผู้บูชา.
อปจาร : ป. ความเสื่อม, โทษ, การกระทำผิด
อปจิต : กิต. เคารพ,นอบน้อม
อปจินน : นป. ความพินาศ, ความเสื่อม
อปจินาติ : ก. เคารพ, บูชา, สังเกต, เฝ้าดู, ทำลาย, ขจัด
อปชิต : นป. ความพ่ายแพ้, ความปราชัย
อปเทส : (ปุ.) คำกล่าว, คำบอกเล่า, คำชี้แจง, คำอ้างอิง, ข้ออ้างอิง, การกล่าวอ้าง, เหตุ, การโกง.อปปุพฺโพ, ทิสฺ อุจฺจารเณ, โณ.
อปธารณ : (นปุ.) การปิด, การกำบัง, การบัง.อปปุพฺโพ, ธรฺธารฺวาธารเณ, ยุ.
อปเนติ : ก. นำไปปราศ, นำออก, เปลื้องออก
อปฺปก : (วิ.) มีประมาณน้อย, ฯลฯ.
อปฺปกสิเรน : ก. วิ. ด้วยความลำบากเล็กน้อย, ไม่สู้จะลำบาก
อปฺปการ : ค. ลักษณะที่ผิดปกติ, ลักษณะที่น่าเกลียด
อปฺปกิจฺจ : ค. มีกิจนิดหน่อย
อปฺปงฺก : (ปุ.) หางตา, ลายเขียน.
อปฺปฏิกฺขิปฺป : ค. ไม่ถูกปฏิเสธ
อปฺปฏิการิก : ค. ไม่ตอบแทน, ไม่สนองบุญคุณผู้อื่น
อปฺปฏิกุล : ค. ไม่ปฏิกูล, ไม่น่าเกลียด
อปฺปฏิโกปยนฺต : ค. ไม่ถูกเบียดเบียน, ไม่ถูกทำให้กำเริบ
อปฺปฏิคนฺธิก, - คนฺธิย : ค. ไม่มีกลิ่นเหม็น, มีกลิ่นหอม
อปฺปฏิฆ : (วิ.) ไม่มีปฏิฆะ, ไม่กระทบกระทั่ง, ไม่ระคายใจ.
อปฺปฏิจฺจ : ค. ไม่มีเหตุ, ไม่อาศัยเหตุ