ทาร : (ปุ.) ภริยา, ภรรยา, เมีย. วิ. ทารยนฺเต อเนนาติ ทาโร (ทำลาย หรือแบ่งความทุกข์ของสามี). ทรฺ วิทารเณ, โณ. อภิฯ. รูปฯ ๕๖๓ วิ. ทรียติ อเนนาติทาโร ส.ทาร.
กีว กีวตก : (อัพ. นิบาต) เพียงไร, เท่าไร. บอกปริจเฉท ปุจฉกะ และปทปูรณะ. กึ ศัพท์ รีว รีวตกํ ปัจ. โมคฯ ณาทิกัณฑ์.
กิตฺตาวตา : (อัพ. นิบาต) ด้วยเหตุมีประมาณ เท่าไร, มีประมาณเท่าไร. ลงในอรรถ ปริจเฉท และ ปุจฉนะ.
กติกฺขตฺต : (อัพ. นิบาต) สิ้นครั้งเท่าไร, สิ้น คราวเท่าไร, สิ้นวาระเท่าไร, สิ้นกี่ครั้ง. กติ + กฺขตฺตํ ปัจ. ในอรรถ วาร. เป็น อัจจันตสังโยคะ โมคฯ ณาทิกัณฑ์ ๑๑๕. กี่ครั้ง, กี่คราว, กี่หน. เป็นกิริยาวิเสสนะ.
กติม : ค. ที่เท่าไร?
กติวสฺส : ค. มีอายุเท่าไร?
กติวาร : (ปุ.) วาระเท่าไร (กีวาระ) วิ. กติโก วาโร กติวาโร.
กติวิธ : ค. มีอย่างเท่าไร, มีกี่อย่าง
กิตฺตก : (วิ.) มีประมาณเท่าไร วิ. กึ ปมาณ มสฺสาติ กิตฺตกํ. ตฺตก ปัจ. ลงในปริมาณ รูปฯ ๓๖๙ โมคฯ ณาที่กัณฑ์ ลง ริตฺตก ปัจ. ลบ ร.
กีว : อ. เท่าไร? มากเท่าไร? มีประมาณเท่าไร?
กีวตก, กีวติก : ค. มากเท่าไร? มีจำนวนเท่าไร?
ยาวตก : (วิ.) มีประมาณเท่าใด, มีประมาณเท่าไร ฯลฯ. วิ. ยํ ปริมาณ มสฺส ยาวตกํ. ย+อาวตก ปัจ.
ยาวตา : (อัพ. นิบาต) มีประมาณเท่าใด, มีประมาณเท่าไร, มีประมาณเพียงใด, มีประมาณเพียรไร.
ยาวมหนฺต : (วิ.) ใหญ่เท่าใด, ใหญ่เท่าไร.
อกฺขร : (ปุ. นปุ.) คำ, เสียง, ตัวหนังสือ, อักขระ, อักษร (เสียงและตัวหนึ่ง สระและพยัญชนะ). อักขระแปลว่า ไม่รู้จักสิ้นอย่าง ๑ ไม่เป็นของแข็งอย่าง ๑ คือใช้แทนคำพูดเท่าไร ๆ ก็ไม่รู้จักสิ้น และไม่เป็นของแข็งใช้แทนเสียคำพูดนั้น ๆได้เป็นอักขระของชาติใด ภาษาใด ก็ใช้ได้เหมาะสมแก่ชาตินั้นภาษานั้น.วิ. นขรติ น ขียตีติ อกฺขโร. นกฺขรนฺติ นกฺขียนฺตีติ วา อกขรานิ. นปุพฺโพ, ขรฺ วินาเส, อ.ขี ขเย วา อโร. อิโลโป, กฺสํโยโค.ใช้เป็นอิต. โดยความเป็นลิงควิปลาสบ้าง. ส.อกฺษร.
ทารภรณ : นป. การเลี้ยงดูภรรยา
เจทาร : (ปุ.) ตุ๊กแก. ส. เจทาร ว่าจิ้งจก, กิ่งก่า.
ทารุ : (นปุ.) ไม้, เปลือกไม้, ท่อนไม้, ชิ้นไม้, ไม้แห้ง, ฟืน. วิ. ทรียตีติ ทารุ. ทรียนฺเต เอเตหีติ วา ทารุ. วิ. หลังนี้ จากโมคฯ. ทรฺ วิทารเณ, ณุ. ทารุ. ที่มาคู่กับไม้ไม่มีแก่น แปล ทารุ ว่าไม้จริง (ไม้มีแก่น). ส. ทารุ
ปทาร ปทาล ปทาฬ : (วิ.) ทำลาย, แตก, แยก. ปปุพฺโพ, ทรฺ ทลฺ วา วิทารเณ, โณ.
กุทาร : ป. ภรรยาชั่ว, เมียเลว
เกทาร : (นปุ.) ทุ่ง, นา, นาดอน, ลาน, สนาม. วิ. กฺลทียตีติ เกทารํ กฺลิทฺ กฺลทฺ วา อลฺลภาเว, อาโร, ลฺโลโป. เก ชเล ลสติ ทาโร วิทารณ มสฺสาติ วา เกทารํ. เก ปฐวิยํ ทายกสฺสทาฬนํ เอตฺถาติ วา เกทารํ. เก+ทาฬน ลบ น แปลง ฬ เป็น ร เป็น อลุตตสมาส.
เกทารโกฏิ : อิต. ที่สุดแห่งนา, ปลายนาดอน
เกทารปริยาทา : (อิต.) คันนา.
เกทารปาลิ : (อิต.) เส้นเขตนา.
เกทารปาฬิ : อิต. เขื่อน, คันนา
ฉนฺทารห : ค. อันควรแก่การพอใจ
ทพฺพทาร : (ปุ.) ว่านเหลือง, ขมิ้น
ทารี : (ปุ.) สามี, ภัสดา, ภรรดา, ภารดา, ผัว (ผู้ทำลายหรือแบ่งเบาความทุกข์ของภรรยา).
ปรทาร : ป. ภรรยาของบุคคลอื่น, เมียของผู้อื่น
ปรทารเสวนา : (อิต.) การเสพภรรยาของคนอื่น.
ปุตฺตทาร : ป. บุตรและภรรยา, ลูกและเมีย
มนฺทาร : (ปุ.) มันทาระ ชื่อภูเขาข้างทิศปัจฉิม. มนฺท+อรฺ ธาตุในความไป ถึง เป็นไป ณ ปัจ. ฎีกาอภิฯ เป็น มนฺทร วิ. มนิทยติ สูริโย ยสฺมึ มนฺทโร. มนฺทปฺปโภ วา อรติ ยสฺมึ สูริโยติ มนฺทโร.
มนฺทารว : (ปุ.) ดอกมณฑารพ?
วิทาร : ป.,ค. ผู้ผ่า, ผู้ทำลาย
สทาร : ป. ภรรยาของตน
อทฺทาร : (วิ.) คด.อาปุพฺโพ, ทา กุจฺฉิตคมเน, โร, รสฺโส, ทฺสํโยโค.
กทลี : (อิต.) ธง วิ. เกน วาเตน ทลียเตติ กทลี. กปุพฺโพ, ทลฺ วิทารเณ, อ, อิตฺถิยํ อี. ส. กทลี.
กนฺทร : (ปุ.) ส่วนแห่งภูเขา อันน้ำเซาะ, ซอก, ซอกเขา, ถ้ำ, ลำธาร. วิ. เกน อุทเกน ทรียตีติ กนฺทโร. กปุพฺโพ, ทรฺ วิทารเณ, อ. ส. กนฺทร.
กนฺทรา : (อิต.) ส่วนแห่งภูเขา อันน้ำเซาะ, ซอก, ซอกเขา, ถ้ำ, ลำธาร. วิ. เกน อุทเกน ทรียตีติ กนฺทโร. กปุพฺโพ, ทรฺ วิทารเณ, อ. ส. กนฺทร.
กุทฺทาล : (ปุ.) จอบ, เสียม, พลั่ว. วิ. กุ ปฐวี ทลติ เอเตนาติ กุทฺทาโล. กุปุพฺโพ, ทลฺ วิทารเณ, โณ. ทรฺ วิทารเณ วา, รสฺส ลตฺตํ. ส. กุทฺทาล.
ขณิตฺติ : (อิต.) จอบ, เสียม, พลั่ว, ขนุ อวทาร- เณ, ติ, นสฺส ณตฺตํ, อุสฺส อิ. ตฺ สํโยโค.
ขนก : (วิ.) ผู้ขุด. ขนุ อวทารเณ, ณฺวุ. ไม่มีฆะ รูปฯ ๕๕๕.
ขาณุ ขานุ ขานุก : (ปุ. นปุ.) ตอ, ตอไม้, หลัก, หลักตอ. อภิฯวิ. ขญฺญติ อวทารียตีติ ขาณุ. ขณุ อวทารเณ, ณุ, ณสฺสา (แปลง ณ ตัวธาตุ เป็น อา). กัจฯ ๖๗๑ วิ. ขณิตพฺโพ อวทาริต- พฺโพติ ขาณุ ขานุ วา. กัจฯ และ รูปฯ ลง ณุ นุ ปปัจ. ตัวนี้ไม่ลบ ศัพท์หลังลง ก สกัด.
ขาต : (นปุ.) ตระพัง (แอ่ง บ่อ หนอง) ตะพัง หรือสระพัง หรือกระพัง ก็เรียก, บ่อ, บ่อน้ำ, หนอง, หนองน้ำ, สระ, บึง. ขณุ ขนุ วา อวทารเณ, โต. แปลงที่สุดธาตุ เป็น อา.
ฏก ฏงฺก : (ปุ.) สิ่ว, เหล็กสกัดสิลา, เครื่องมือ ทำลายหิน, เครื่องมือช่างทำหิน, เครื่อง มือขุดดิน, ขวาน, ขวานเล็กๆ, ดาบ. ฏํกฺ วิทารเณ, อ. แปลง ก เป็น ค เป็น ฏงฺค บ้าง. แปลว่า ความโกรธบ้าง.
ททฺทรี : (ปุ.) ทัททรี ชื่อกลอง, กลองมีหู ( เป็น กลองใหญ่). ททฺทอิติ สทฺทํ กโรตีติ ททฺทรี. ททฺทปุพฺโพ, กรฺ กรเณ, อี, กโลโป. ททฺ ทาเน วา, รี. แปลง ทฺ เป็น ทฺท หรือ ทรฺ วิทารเณ, อี. ฎีกาอภิฯ เป็น ททฺทริ ลง อิ หรือ ริ ปัจ.
ทนฺต : (ปุ.) ฟัน, งา, งาช้าง. วิ. ทายติ ภกฺข มเนนาติ ทนฺโต. ทา อวทารเณ, อนฺโต, รสฺโส. ส. ทนฺต,
ทพฺพี : (อิต.) ช้อน ทัพพี ทรพี (เครื่องตักข้าวตักแกงรูปร่างคล้ายช้อน แต่ใหญ่กว่า). วิ. โอทนาทีนิ อเนน ทาเรนฺตีติ ทพฺพี. ทรฺ วิทารเร, โพ, รสฺส โพ. ทุ คติยํ, วา, โพ. พฤธิ อุ เป็น โอ แปลง โอ เป็น อว ว เป็น พ หรือแปลง อุ เป็น อ ซ้อน พฺ เป็น ทพฺพิ ก็มี. ส. ทรฺพิ.
ทรี : (อิต.) ซอกภูเขา, ถ้ำ. ทรฺ ภเย, อี. ทรฺ วิทารเณ วา. เป็น ทริ ก็มี ส. ทร.
ทลิทฺท ทลิทฺทก ทฬิทฺท : (วิ.) จน, ยากจน, เข็ญใจ, ยากไร้, ไร้ทรัพย์, ตกยาก. รูปฯ. ๖๕๕ ทลฺ ทุคฺคติยํ อิทฺโท. อภิฯ ทฬิทฺทฺ ทุคฺคติยํ, อ. ทลฺ วิทารเณ, วา,อิโท, ทฺวิตฺตํ.