ปุราณ : (วิ.) เก่า, ก่อน, ชั่วก่อน (สมัยก่อน), ชั่วเพรง (ครั้งก่อน), มีอยู่ก่อน, มีในก่อน, เป็นอยู่ก่อน, ร้าง, บุราณ, เบาราณ. วิ. ปุรา ภโว ปุราโณ. น ปัจ. แปลงเป็น ณ. โมคฯ ณาทิกัณฑ์ ๒๒ ลง ณ ปัจ. คงไว้.
กจฺฉก : (ปุ.) ต้นไทร, ต้นเต่าร้าง. กจฺ พนฺธเน, โฉ, สกตฺเถ โก.
กจฺฉุ : (อิต.) โรคคัน, หิด, หิดเปื่อย, คุดทะราด, หูด, เต่าร้าง, หมามุ่ย. กสฺ หึสายํ, อุ, สสฺส จฺโฉ. ส. กจฉู.
กจฺฉุจุณฺณ : นป. ผงเต่าร้าง, ผงหมามุ่ย
กจฺฉุผล : (นปุ.) เต่ารั้ง เต่าร้าง ใช้ได้ทั้งสองคำ หมากคัน ก็เรียก.
คามฏฐาน : นป. ที่เคยตั้งบ้าน, บ้านเก่า, บ้านร้าง
ตมาล : (ปุ.) เต่าร้าง, หมาก, คูน. ตมฺ กํขายํ, อาโล.
ตาปิญฺช : (ปุ.) เต่าร้าง, หมาก, คูน. วิ. ตาปิยํ ชายตีติ ตาปิญฺโช. อญฺญตฺเถ โช , พินฺทฺวาคโม. ฏีกาอภิฯ เป็น ตาปิญฺฉ. อญฺญตฺเถ โฉ.
ภิสทพฺภ : (ปุ.) เต่าร้าง ชื่อต้นไม้ชนิดหนึ่งต้นคล้ายต้นหมาก มีผลเป็นทะลาย, ตะไคร้.
หนฺตาล : ป. เต่าร้าง, ไม้ลางลิง
หินฺตาล : (ปุ.) ลางลิง ชื่อไม้เถาชนิดหนึ่งชอบขึ้นตามริมแม่น้ำลำคลอง กระไดลิง, บันไดลิง ก็เรียก, เต่ารั้ง ชื่อต้นไม้ชนิดหนึ่งคล้ายต้นหมาก ผลเป็นทะลาย เป็นพวง เต่าร้าง หมากต้น ก็เรียก. วิ ปมาณโต ตาลโต หีโน หินฺตาโล. ปทวิปริยาโย, รสฺโส จ.
โทณิ, - ณิกา, - ณี : อิต. เรือชะล่า, เรือโกลน, เรือแจว; ราง, ลำราง
นิครณ นิคิรณ : (วิ.) คาย, ไหลออก, อาเจียน, รด, ราด, โปรย. นิปุพฺโพ, ครฺ วมนเสจเนสุ, ยุ. ศัพท์หลังแปลงเป็น อ เป็น อิ.
อาสิญฺจติ : ก. โปรย, รด, พรม
กงฺกล : ป., นป. โครงกระดูก, ร่าง, โซ่
คตฺต : (นปุ.) กาย, ร่างกาย, ตัว, รูป (ร่าง กาย). วิ. คตฺฉติ คณฺหาติ วา กุสลากุสล เมเตนาติ คตฺตํ. คมฺ คติยํ, คหฺ อุปาทาเน วา, โต. คุปฺ สํวรเณ วา, โต, อุการสฺส อกาโร, แปลง ต เป็น ตฺต ลบที่สุดธาตุ.
ฆฏียนฺต : (นปุ.) ถัง, ถังมีสาย, ครุ, โพง (ชง โลง), ชงโลง, แครง ชื่อภาชนะสานสำ- หรับตักน้ำรดต้นไม้ รูปร่างคล้าย หอยแครง มีด้ามยาว. ฆฏีปุพฺโพ, ยา คติปาปุณเนสุ, อนฺโต อโต วา.
ฆตสิตฺต : ค. อันรดแล้วด้วยเนยใสหรือเปรียง
ทณฺฑกกมฺม : (นปุ.) กรรมอัน... พึงทำด้วย อาชญา, กรรมคืออาชญา, การลงโทษ, การทำโทษ, การลงอาญา, การลงอาชญา, ทัณฑกรรม ( การลงโทษทางวินัย เช่น ให้กวาดลานวัด ตักน้ำรดต้นโพธิ์เป็นต้น ) . ส. ทณฺฑกรฺม.
โทณิ : (อิต.) ร่าง, ร่างพิณ.
ธารา : (อิต.) การทรง, การรับไว้, การหนุน, ความทรง, ฯลฯ, ความสืบต่อ, คม, คม ดาบ, สายฝน (ที่ตกหนัก), สายน้ำ, กระแสน้ำ, ลำธาร, ห้วย, หยาดน้ำ, ท่อ, ท่อน้ำ, ลำราง. วิ.เวคํ ธาเรตีตฺธารา. เป็น ปุ. บ้าง. ส. ธารา.
ปริสิญฺจติ : ก. รด, ราด
ปริสิญฺจน : นป. การรด
ปสฺสาวโฑณิกา : อิต. รางสำหรับปัสสาวะ
โปกฺขร : (ปุ.) ช่องพิณ, รางพิณ. วิ. โปเสติ วฑฺเฒติ สทฺเทติ โปกฺขโร. ปุสฺ โปสเน วุฑฺฒิยํ วา, ขโร, อุสฺโส, สสฺสโก. กฏฐาทีหิ โทณิสณฺฐาเนน กตํ วชฺชภณฺฑํ วีณาย โปกฺขโร นาม. เป็น นปุ. บ้าง.
ภคณฺฑ ภคนฺท : (วิ.) รด, ราด, โปรย, รดน้ำ. ภคณฺฑฺ ภคนฺทฺ จ เสจเน, อ.
มาณิกา : อิต. เครื่องตวงรูปเหมือนราง
มาณิกา มานิกา : (อิต.) มาณิกา มานิกา ชื่อ ภาชนะสำหรับตวง รูปเหมือนราง. ๔ โทณะ เป็น ๑ มาณิกา, มานิกา.
มาติกา : (อิต.) แม่บท, หัวข้อ, หัวข้อใหญ่, ทางน้ำ, ทางน้ำไหล, ร่องน้ำ, ลำราง, เหมือง, คลอง, สิ่งเหล่านี้เป็นเหมือนแม่เพราะเป็นของตั้งอยู่ในความสำเร็จของปวงชน.
มุทฺธาภิสิตฺต : (วิ.) รดแล้วที่ศรีษะ, ผู้ได้รับมุรชาภิเสกแล้ว.
มุทฺธาภิเสก : (ปุ.) การรดเฉพาะซึ่งศรีษะ, การรดซึ่งศรีษะ, มุรธาภิเสก (การรดน้ำที่พระเศียรในงานราชาภิเษก).
เมตฺตมฺพเสกวิธิ : (ปุ.) พิธีอันรดลงด้วยน้ำ คือ เมตตา.
วุฏฺฐิ : อิต. ฝน, การรด
สรีร : (นปุ.) ร่าง (ตัว), กาย, ร่างกาย, ตัว, ตน, ตัวตน, สรีระ, วิ. สรตีติ สรีรํ. สรฺ คติยํ, อีโร. สรนฺติ วาตํ หึสนฺตีติ วา สรีรํ. สรฺ หึสายํ. อภิฯและฎีกาฯ ลงอีรปัจ. รูปฯ ลง อิร ปัจ. ทีฆะ.
สิญฺจ สิญฺจน : (นปุ.) การรด, การราด. สิจุ ปคฺฆรเณ, อ, ยุ. ลงนิคคหิตอาคมประจำหมวดธาตุ.
สิตฺต : กิต. รดแล้ว
อติวสฺสติ : ก. ตกรด, ตกลงมา, โปรยลงมา
อโนวสฺสิก : ค. ซึ่งฝนรั่วรดไม่ได้
อภิสิญฺจติ : ก. รด, โปรย, พรม, อภิเษก, ถวาย, อุทิศ ; วิดน้ำ
อภิเสก : (ปุ.) อันรดด้วยคุณอันยิ่ง, การรดน้ำ, การได้บรรลุ, อภิเษกคือการแต่งตั้งโดยทำพิธีรดน้ำเช่นพิธีเสวยราชย์ของพระเจ้าแผ่นดิน.ส. อภิเษก.
อมฺพสิญฺจก : ค. ผู้รดมะม่วง, ผู้ดูแลรักษามะม่วง
อวสิญฺจติ : ก. รด, ประพรม
อวสิญฺจนก : ค. รด, ประพรม
อวสิตฺต : กิต. รดแล้ว, พรมแล้ว, อภิเษกแล้ว
อาสิญฺจ อาสิญฺจน : (นปุ.) การรด, การหลั่ง, การประพรม, การโปรย. อาปุพฺโพ, สิจฺ ปคฺฆรเณ, อ. ยุ.
อาสิตฺต : กิต. โปรยแล้ว, รดแล้ว
อาสิตฺตก : ๑. นป. ผงชูรส;
๒. ค. ซึ่งปนกัน; ผู้ถูกกามรดแล้ว
อาเสจน : (นปุ.) การรด, ฯลฯ. ดู อาสิญฺจน.
อินฺทิย อินฺทฺริย : (นปุ.) ความเป็นใหญ่, ร่าง กาย, ร่างกายและจิตใจ, กำลัง, กำลังกาย, อำนาจ, ความรู้สึก, สติปัญญา, ประสาท, หน้าที่, อินทรีย์ (ความเป็นใหญ่ในกิจ นั้น ๆ). วิ. อินฺโท อตฺตา, ตสฺส ลิงฺคํ อินฺทิยํ อินฺทริยํ วา. อิย ปัจ. อินฺทติ ปรมิสฺสริยํ กโรตีติ วา อินฺทิริยํ. อิทิ ปรมิสฺสริเย, อิโย. ศัพท์หลังแปลง ท เป็น ทฺร. ส. อินฺทริย.
อุทกขนฺทนิกา : (อิต.) รางระบายน้ำ, ลำราง ระบายน้ำ.