ตล : (นปุ.) ชั้น, ชั้นล่าง,พื้น, ฝ่ามือ. วิ. ตลยติ เอตฺถ วตฺถุชาตนฺติ ตลํ. ตลฺ ปติฏฐายํ, อ.
จาตุมฺมาสินี : อิต. ดิถีเป็นที่เต็มแห่งเดือนทั้งสี่, วันเพ็ญแห่งเดือนที่สี่ (ของแต่ละฤดู)
ฉนฺท : (ปุ.) สภาพผู้อาศัยจิตนอนอยู่, ความตั้ง ใจ, ความพอใจ, ความชอบใจ, ความปรา- รถนา, ความต้องการ, ความอยาก, ความอยากได้, ความมุ่งหมาย, ความยินดี, ความรัก, ความรักใคร่, ความสมัคร, ความสมัครใจ, ความเต็มใจ, ความอยู่ในอำนาจ, อัธยาศัย, ตัณหา, พระเวท. ฉนฺทฺ อิจฺฉายํ, อ. ส. ฉนฺท. ฉนฺท ฉันท์ ชื่อคำประพันธ์อย่าง ๑ มีหลาย ชื่อ มีหลักการวางคำ ครุ ลหุ และจำนวน คำแต่ละบาทต่างๆ กัน วิ. วชฺชํ ฉาทยตีติ ฉนฺทํ. ฉทฺ สํวรเณ, อ, นิคฺคหิตาคโม. ส. ฉนฺทสฺ.
ธุรการ : (ปุ.) การทำซึ่งหน้าที่, การทำหน้าที่, ธุรการ ชื่อบุคคลผู้ทำงานฝ่ายปกครอง มีหน้าที่เป็นแม่บ้านของหน่วยงานนั้นๆ อีกอย่างหนึ่งเป็นชื่อของการจัดกิจการ โดยส่วนรวมของแต่ละหน่วย ซึ่งมิใช่งานฝ่ายวิชาการ.
โปตฺถ โปตฺถก : (ปุ. นปุ.) สมุด, หนังสือ, คัมภีร์, ตำรับ (ตำราที่กำหนดไว้เฉพาะแต่ละเรื่องละราย), ตำรา.
ผสฺส : (ปุ.) อันกระทบ, อันถูกต้อง, การกระทบ, การถูกต้อง, ความกระทบ, ความถูกต้อง. วิ. ผุสนํ ผสฺโส. ผัสสะ อารมณ์ วิ. ผุสิยเตติ ผสฺโส ผุสิตพฺโตติ วา ผสฺโส. ผุสฺ สมฺผสฺเส, อ, ผสสฺส ผสฺโส (แปลง ผุส เป็น ผสฺส). อภิฯ. รูปฯ ๕๖๑ ลง ณ ปัจ. สัมปยุตตธรรม ประกอบด้วยสิ่งนั้น ชื่อผัสสะแต่ละอย่าง เช่น ตากระทบรูป เป็นต้น.
หตฺถาณึก หตฺถานึก : (นปุ.) หัตถานึก ช้าง ๓ เชือก แต่ละเชือกมีพลประจำ ๑๒ คน ชื่อ หัตถานึก, กองพลช้าง, กองทัพช้าง.
เอกเมก : ค. ทีละอัน, แต่ละอัน
ตลฆาตก : นป. การประหารด้วยฝ่ามือ, การตบ
ตลภาค : (ปุ.) ส่วนแห่งพื้น, ภาคพื้น, พื้นราบ.
นิตฺตล : (วิ.) กลม, กลมกล่อม. วิ. นิคฺคตํ ตล มสฺมาติ นิตฺตลํ ส. นิษฺตล.
กรตล : (นปุ.) พื้นแห่งมือ. ฝ่ามือ. ส. กรตล.
กุนฺตล : (ปุ.) ผม, ช้องผม. วิ. กุนฺตํ กุนฺตคฺคา การํ ลาตีติ กนฺตโล. กุนฺตสทฺทุปฺปทํ, ลา อาทาเน, อ. อถวา, กติ เฉทเน, อโล, อสฺสุตฺตํ. ส.กุนฺตล.
จิตฺตลตา : (อิต.) จิตรลดา ชื่อสวนพระอินทร์, สวนจิตรลดา (หลากด้วยไม้เถาต่างๆหรือ เป็นที่รวบรวมแห่งไม้ทิพย์). วิ. นานาลตาหิ วลฺลีหิ จิตฺตตฺตา จิตฺตลตา. เทวานํ วา จิตฺตาสา เอตฺถ อตฺถีติ จิตฺตา. อาสาวตี นาม ลตา, สา ยตฺถ อตฺถิ สา จิตฺตลตา. จิตฺตํ ลนฺติ คณฺหนฺตีติ จิตฺตลา, ทิพฺพรุกฺขา ; เตสํ สมูโห จิตฺตลตา.
ติล : (ปุ.) กกงา, กองา, ต้นงา, พืชงา. ติลฺ สิเนหเน, อ.
ตุล : (วิ.) เสมอ, เสมอกัน, เท่ากัน, คล้าย, เช่นกัน. ตุลฺ อุมฺมาเณ ตีรณายํ วา, อ.
ตูล : (ปุ. นปุ.) นุ่น, สำลี, ฝ้าย. ตูลฺ นิกฺกรีเส, อ.
เตล : (นปุ.) น้ำมัน, ( ที่ได้จากพืชและเนื้อสัตว์ ไขสัตว์) , น้ำมันงา ( ได้จากงา ). ติลฺ สิเนหเณ, โณ. แปลว่า สำลี นุ่น ฝ้าย ก็มี. ส. ไตล.
นภตล : (นปุ.) พื้นแห่งฟ้า. พื้นแห่งท้องฟ้า, นภดล. ส. นภสฺตล.
กปฺปาสปตล : นป. ชั้นหรือเยื่อบางๆ ของฝ้าย
กูปตล : นป. พื้นหลุม
ขคฺคตล : นป. ใบพระขรรค์, ใบดาบ, ใบมีด
โคตฺตล : ป. สุนัขจิ้งจอก
จิตฺตลตาวน : นป. สวนจิตรลดา, ชื่อสวนของพระอินทร์
จิตฺตลหุตา : อิต. ความเบาแห่งจิต
ติล ติลก : (นปุ.) เมล็ดงา.
ตูลิ, ตูลิกา : อิต. ฟูกยัดนุ่น; พู่กันหรือแปรงทาสี
นวตล : (นปุ.) พื้นเก้า, พื้นเก้าชั้น, นพดล.
ปาณิตล : นป. ฝ่ามือ
ปาทตล : นป. ฝ่าเท้า
ปาสาณตล : นป. แผ่นหิน, พื้นหิน ; ที่ราบสูงตามธรรมชาติ
ปาสาทตล : นป. พื้นปราสาท
ปิจุปตล : นป. หลอดฝ้าย, ม้วนฝ้าย
ภูมิตล : นป. พื้นดิน
เภริตล : นป. หน้ากลอง
มหิตล : (นปุ.) พื้นแห่งแผ่นดิน, พื้นดิน, พื้นโลก, มหิดล.
เมทนีตล : (นปุ.) พื้นแห่งแผ่นดิน, พื้นแผ่นดิน.
รตฺตลตา : (อิต.) เถาวัลย์แดง.
รสาตล : นป. นาคพิภพ
หตฺถตล : (นปุ.) พื้นแห่งมือ, ฝ่าแห่งมือ, ฝ่ามือ.
อากาสตล : นป. หลังคาแบน, กลางหาว
อิลาตล : นป. พื้นโลก, หน้าดิน
กุตูหล กุตุหฬ โกตูหล โกตูหฬ : (นปุ.) การตื่น, การตื่นข่าว, ความแตกตื่น, ความเอกเกริก. วิ. กุ ปาปํ ตุลยตีติ กุตูหลํ. กุปุพฺโพ, ตุลฺ อุมฺมาเณ, อ. หฺ อาคมกลาง ธาตุ. เวสฯ วิ. กุ ปาหํ โตชตีติ กุตูหลํ. กุปุพฺโพ, ตุชฺ หึสายํ, อโล แปลง ช เป็น ห. เป็น กุตุหล กุโตหล โดยไม่ทีฆะ บ้าง.
ตพฺพ : (วิ.) ยิ่ง, มาก, หนา, ตั้งมั่น, มั่นคง, เป็นที่ตั้ง, เป็นที่อาศัย, ตั้งไว้, ทรงไว้. ตลฺ ปติฎฺฐายํ, โพ, ทฺวิตฺติ, ลูโลโป.
ตลาก ตฬาก : (ปุ.) สระ, บึง, เหมือง. ตลฺ ปติฏฐายํ ตฬฺ อาฆาเต วา อาโก.
ตาล : (ปุ.) ตาล, ต้นตาล, โตนด ต้นโตนด (ต้นตาล). สมอพิเภก, กำมะถันเหลือง, ต้นปาล์ม, ตาละ ชื่อผักชนิดหนึ่ง, ดาล ชื่อกลอนประตู ซึ่งทำด้วยไม้ สำหรับขัด บานประตูที่มีไม้บากเท่าลูกตาล ติดไว้กึ่ง กลางบานประตูด้านในทั้งสองข้าง, ลูกดาล คือเหล็กสำหรับไขบานประตู, กุญแจ, สลัก, กลอน, เข็มขัด, หมุด, ฉิ่ง, ฉาบ, ดินหอม, ง้วนดิน, ที่นั่งของทุรคา. ตลฺ ปติฏฐายํ, โณ. อภิฯ ลง อ ปัจ. ส. ตาล.
ตาลุ : (ปุ.) เพดาน, เพดาลปาก. วิ. ตลนฺติ เอตฺถ ทนฺตาติ ตาลุ ( เป็นที่ตั้งแห่งฟัน). ตลฺ ปติฏฺฐายํ ณุ. รูปฯ ๖๓๕ ตั้ง ตรฺ ตรเณ, ณุ. แปลง ร เป็น ล. ส. ตาลุ.
ติลนิ : (ปุ.?) จอก, แหน ( ตั้งอยู่ในน้ำ ลอยอยู่ ในน้ำ). ตลฺ ปติฏฐยํ, นิ, อสฺสิ.
ตุลน : (นปุ.) การชั่ง, การวัด, ความเทียบ เคียง, ตราชู, ตราชั่ง, คันชั่ง, เครื่องชั่ง. ตุลฺ อุมฺมาเณ, ยุ.
ตุลา : (อิต.) ขื่อ, เสาขื่อ, ไม้ขื่อ, รอด, เสาดั้ง. วิ. ตุลยติ สํฆาเฏสุ ปติฏฐาตีติ ตุลา. ตุลฺ ปติฏฐายํ, อ, อสฺสุตฺตํ. ปกฺขานํ สมตาหิต ภาวกรณโต ตุลยติ เอตายาติ วา ตุลา. ตุลฺ อุมฺมาเณ, อ, อิตฺถิยํ อา.