ราศี ๑ : น. กอง, หมู่, เช่น บุญราศี ว่า กองบุญ; ชื่อมาตราวัดจักรราศี คือ ๓๐ องศา เป็น ๑ ราศี,ถ้ากลุ่มดาวใดอยู่ในช่วงจักรราศีนั้น ก็เรียกชื่อราศีตาม กลุ่มดาวนั้น เช่น ราศีเมษ ราศีกรกฎ, อาทิตย์โคจรรอบจักรวาลผ่านหมู่ ดาว ๑๒ หมู่ และดาวหมู่หนึ่ง ๆ เรียกว่า ราศี ๑. (ส. ราศิ; ป. ราสิ).
ราษฎร์ ๒ : น. แว่นแคว้น, บ้านเมือง. (ส.; ป. รฏฺ?).
ราสี : น. ราศี. (ป. ราสิ).
ราหุ, ร่าหุ์, ราหู ๑ : น. ชื่ออสูรตนหนึ่งมีตัวขาดครึ่งท่อน เชื่อกันว่าเมื่อเวลามีสุริยคราสหรือ จันทรคราสเป็นเพราะดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์ถูกราหูอมเอาไว้, ใน ตําราโหรว่า เป็นเทวดาพระเคราะห์มีอาภรณ์และพาหนะสีคลํ้า; (โหร) ชื่อดาวพระเคราะห์ดวงที่ ๗ หมายถึงตําแหน่งที่ดวงจันทร์ผ่านจากใต้ ระนาบสุริยวิถีขึ้นเหนือระนาบสุริยวิถี ส่วนตําแหน่งที่ดวงจันทร์ผ่าน จากเหนือระนาบสุริยวิถีลงสู่ใต้ระนาบสุริยวิถี เรียกว่า พระเกตุ. (ป., ส. ราหุ).
ริปุ, ริปู : น. ข้าศึก, ปรปักษ์, คนโกง. (ป., ส.).
ริษยา : [ริดสะหฺยา] ก. อาการที่ไม่อยากให้คนอื่นได้ดี, เห็นเขาได้ดีแล้วทนนิ่งอยู่ ไม่ได้. (ส. อีรฺษฺยา; ป. อิสฺสา).
รีต : น. เยี่ยงอย่าง, แบบแผน, ประเพณี, เช่น นอกรีต. (เทียบ ป. จาริตฺต; ส. จาริตฺร).
รึกต์ : ว. ว่าง, เปล่า. (ส. ริกฺต; ป. ริตฺต).
รุกขกะ : [ขะกะ] น. ต้นไม้เล็ก. (ป.).
รุกขมูลิกธุดงค์ : [มูลิกะ] น. ธุดงค์อย่าง ๑ ใน ๑๓ อย่าง ที่ภิกษุจะต้อง สมาทานว่าจะอยู่โคนต้นไม้เป็นประจํา. (ป. รุกฺขมูลิกธูตงฺค).
รุกข, รุกข์ : [รุกขะ, รุก] น. ต้นไม้. (ป.; ส. วฺฤกฺษ).
รุจนะ : [รุดจะนะ] น. ความชอบใจ, ความพอใจ. (ป.).
รุจ, รุจา : ว. รุ่งเรือง, สว่าง. (ป., ส. รุจ).
รุจิระ, รุจิรา : ว. งาม, สว่าง, รุ่งเรือง, สวย; กะทัดรัด. (ป., ส.).
รุจิ, รุจี : น. แสง, ความรุ่งเรือง; ความงาม; ความชอบใจ. ว. รุ่งเรือง, สว่าง. (ป., ส. รุจิ).
รุชา : น. ความไม่สบาย, ความเสียดแทง; โรค. (ป., ส.).
รุต : น. เสียง, เสียงร้อง, เสียงสัตว์. (ป., ส.).
รุทธ์ : ก. ห้าม, กีด, กั้น, ดับ. (ป., ส.).
รุทระ : [รุดทฺระ] ว. น่ากลัวยิ่งนัก. น. เทวดาหมู่หนึ่งมี ๑๑ องค์ รวมเรียกว่า เอกาทศรุทร, ชื่อเทพสําคัญองค์หนึ่งในพระเวท ซึ่งพวกฮินดูถือว่าเป็น องค์เดียวกับพระศิวะ. (ส.; ป. รุทฺท).
รุธิระ : น. เลือด. ว. สีแดง. (ป., ส.).
รุบาการ : (กลอน) น. อาการแห่งรูป, รูป, เช่น เทพยดาก็กําบงงรุบาการอันตรธาน ไป. (ม. คําหลวง มหาราช). (ป., ส. รูป + อาการ).
รุรุ : น. สัตว์จําพวกเนื้อชนิดหนึ่ง. (ป.).
รุษฏ์ : ก. แค้นเคือง, โกรธ. (ส. รุษฺฏ; ป. รุฏฺ?).
รุหะ, รูหะ : ก. งอก, งาม, เจริญ. (ป., ส.).
รูปธรรม : [รูบปะทํา] น. สิ่งที่รู้ได้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย อันได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส และสิ่งที่สามารถสัมผัสได้ด้วยกาย, คู่กับ นามธรรม คือ สิ่งที่รู้ได้เฉพาะทางใจเท่านั้น; สิ่งที่สามารถแสดงออกมาให้ปรากฏ เป็นจริงเป็นจังมิใช่เป็นเพียงทฤษฎีเท่านั้น, สิ่งที่สามารถปฏิบัติได้, เช่น ต้องทําโครงการพัฒนาชนบทให้เป็นรูปธรรมด้วยการจัดให้มีนํ้ากิน นํ้าใช้เป็นต้น. (ป.).
รูป, รูป : [รูบ, รูบปะ] น. สิ่งที่รับรู้ได้ด้วยตา เป็นขันธ์ ๑ ในขันธ์ ๕ คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ, ร่าง เช่น โครงรูป, ร่างกาย เช่น รูปตัวคน รูปตัวสัตว์, เค้าโครง เช่น ขึ้นรูป, แบบ เช่น รูปสามเหลี่ยม รูปรี รูปไข่; ลักษณนามใช้เรียกพระภิกษุสามเณร เช่น พระรูปหนึ่ง สามเณร ๒ รูป. ส. คําใช้แทนตัวผู้พูดสําหรับพระภิกษุสามเณรพูดกับคฤหัสถ์, เป็น สรรพนามบุรุษที่ ๑. (ป., ส.).
รูปิยะ : น. เงินตรา. (ป.).
เรข, เรขา : ก. เขียน. ว. ดังเขียน, งาม. (ป., ส. เรขา ว่า ลาย, เส้น).
เรณุ, เรณู : น. ละออง, ละอองเกสร, นวลละอองเกสรดอกไม้. (ป., ส. เรณุ).
เรวดี : น. ดาวฤกษ์ที่ ๒๗ มี ๑๖ ดวง เห็นเป็นรูปหญิงท้อง, ดาวปลาตะเพียน หรือ ดาวนางก็เรียก. (ป., ส. เรวตี).
โรจ, โรจน์ : ว. รุ่งเรือง, สว่าง, สุกใส. (ป., ส.).
โรทนะ : [โรทะนะ] น. การร้องไห้. (ป., ส.).
โรท, โรทะ : [โรด, โรทะ] ก. ร้องไห้. (ป., ส.).
โรธ : ก. ขัดขวาง, ห้าม, กัน. (ส., ป.).
โรปนะ : [โรปะนะ] น. การเพาะปลูก. (ป.; ส. โรปณ).
โรม ๑ : น. โลมา, ขน. (ป.; ส. โรมนฺ).
โรมมัย : [โรมะไม] ว. แล้วด้วยขน, ที่ทําด้วยขน. (ป., ส.).
โรมัญจะ : ว. ขนลุก, ขนชัน. (ป.; ส. โรมา?ฺจ).
โรษ : ก. เคือง, แค้น. (ส.; ป. โรส).
โรษณะ : [โรดสะนะ] น. ความเคือง, ความแค้น. (ส.; ป. โรสน).
โรหิณี : น. ดาวฤกษ์ที่ ๔ มี ๗ ดวง เห็นเป็นรูปจมูกม้าหรือไม้คํ้าเกวียน, ดาวพราหมี ดาวปลาตะเพียน หรือ ดาวคางหมู ก็เรียก; แม่โคแดง; ชื่อแม่นํ้าสายหนึ่งในอินเดีย. (ป., ส.).
โรหิต : น. โลหิต, เลือด. ว. สีแดง. (ป., ส.).
ฤกษณะ : [รึกสะนะ] น. การดู, การเห็น. (ส. อีกฺษณ; ป. อิกฺขณ).
ฤคเวท :
[รึกคะเวด] น. ชื่อคัมภีร์ที่ ๑ ของพระเวท ใช้ภาษาสันสกฤตรุ่นเก่าที่สุด ประพันธ์เป็นฉันท์ มีอายุประมาณ ๕๐๐ ถึง ๑,๐๐๐ ปีก่อนพุทธกาล, อิรุพเพท ก็ว่า. (ส.; ป. อิรุพฺเพท). (ดู เวท, เวท ประกอบ).
ฤชุ : [รึ] ว. ตรง, ซื่อ. (ส.; ป. อุชุ).
ฤณ : [ริน] น. หนี้, หนี้สิน; ภาระ. (ส.; ป. อิณ).
ฤดี : [รึ] น. รติ, ความยินดี, ใจ. (ป., ส. รติ).
ฤดู :
[รึ] น. ส่วนของปีซึ่งแบ่งโดยถือเอาภูมิอากาศเป็นหลัก มักแบ่งออกเป็น ๓ ช่วง คือ ฤดูฝน ฤดูหนาว และฤดูร้อน หรือเป็น ๔ ช่วง คือ ฤดูใบไม้ผลิ ฤดูร้อน ฤดูใบไม้ร่วง และฤดูหนาว ที่แบ่งเป็น ๒ ช่วง คือ ฤดูแล้งกับฤดูฝน ก็มี, เวลาที่กําหนดสําหรับงานต่าง ๆ เช่น ฤดูเก็บเกี่ยว ฤดูทอดกฐิน ฤดู ถือบวช, เวลาที่เหมาะ เช่น ฤดูสัตว์ผสมพันธุ์, คราว, สมัย, เช่น ฤดูนํ้าหลาก.(ส. ฤตุ, ป. อุตุ).
ฤทธา : [ริด] น. อํานาจศักดิ์สิทธิ์ เช่น รุ่งเรืองฤทธาศักดาเดช. (อิเหนา). (ส.; ป. อิทฺธา).
ฤทธิ์ : [ริด] น. อํานาจศักดิ์สิทธิ์, แรงอํานาจ, เช่น เทวดามีฤทธิ์. (ส.; ป. อิทฺธิ).