ปลวก : [ปฺลวก] น. ชื่อแมลงในอันดับ Isoptera รูปร่างคล้ายมด แต่ส่วนท้อง กับอกมีขนาดไล่เลี่ยกัน หนวดมีลักษณะเป็นปล้องกลมคล้ายลูกปัด ไม่หักงอเป็นข้อศอกเหมือนมด ส่วนใหญ่ตัวสีขาวหรือครีม ไม่ชอบ แสง อาศัยทํารังรวมกันอยู่เป็นกลุ่มใหญ่บนพื้นหรือใต้ดิน มักจะเอา ดินมาสร้างคลุมทางเดิน บางชนิดทําลายไม้ ต้นไม้ ฯลฯ.
ปล้อง ๒ :
[ปฺล้อง] น. (๑) ชื่อหญ้าชนิด Hymenachne pseudointerrupta C. Muell. ในวงศ์ Gramineae ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ต้นเป็นข้อ ๆ มีไส้ในระหว่างข้อเป็นปุยขาว. (๒) มะเดื่อปล้อง. (ดู มะเดื่อ). ปล้องฉนวน : น. ชื่องูบกขนาดเล็กในวงศ์ Colubridae ตัวเล็กเรียว ยาว ๔๐-๖๐ เซนติเมตร มักมีลายเป็นปล้องสีนํ้าตาลหรือดําสลับขาว ไม่มีพิษ มีหลายชนิด เช่น ปล้องฉนวนหลังเหลือง (Lycodon laoensis) ปล้องฉนวนบ้าน (Dryocalamus davisonii)
ปลอด : [ปฺลอด] ก. พ้นจาก, ปราศจาก, เช่น ปลอดคน ปลอดภัย; ล้วน, แท้ ๆ, เช่น ขาวปลอด ดําปลอด.
ปลาดำปลาแดง : น. เครื่องเล่นการพนันอย่างหนึ่ง ใช้ไม้ ๓ อัน ทาสีดำ สีแดง และ สีขาว เจ้ามือกำไม้ทั้ง ๓ อันไว้ แล้วใช้ความไวปัดไม้อันหนึ่งลง ในกล่อง ให้ลูกค้าแทงสี ถ้าแทงผิดเจ้ามือกิน, ไม้ดำไม้แดง หรือ อีดำอีแดง ก็เรียก.
ปลาแดง : น. ชื่อปลานํ้าจืดไม่มีเกล็ด มีหนวด ในสกุล Kryptopterus วงศ์ Cyprinidae เป็นพวกปลาเนื้ออ่อนที่ไม่มีครีบหลัง ลําตัวยาวเรียว แบนข้าง ปากกว้างเชิดขึ้นเล็กน้อย ฟันแหลม ลําตัวด้านหลังสีนํ้าตาล แดง ด้านข้างสีอ่อนกว่าจนเป็นสีขาวที่ท้อง เช่น ชนิด K. apogon ชะโอน เนื้ออ่อน นํ้าเงิน หรือ นาง ก็เรียก, ชนิด K. bleekeri นาง หรือ สะงั่ว ก็เรียก.
ปลาสเตอร์ : น. ผ้ายางปิดแผล; ผงสีขาวคล้ายปูนขาวได้จากการเผายิปซัมให้ร้อน ถึง ๑๒๐? - ๑๓๐?ซ. เมื่อนําไปผสมกับนํ้าแล้วทิ้งไว้จะแข็งตัวได้ เร็วมาก ใช้ประโยชน์ในการนําไปทําแม่พิมพ์ รูปปั้น เป็นต้น หรือ พอกอวัยวะไม่ให้เคลื่อนไหวในการรักษากระดูกหัก. (อ. plaster).
ปลิง ๒ : น. ชื่องูนํ้าชนิด Enhydris plumbea ในวงศ์ Colubridae ตัวยาว ประมาณ ๔๐ เซนติเมตร สีเขียวอมเทา ท้องขาว สามารถดีดตัว ไปได้ในระยะสั้น ๆ แทนการเลื้อย มีพิษอ่อนมาก.
ปลิงทะเล : น. ชื่อสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังในชั้น Holothuroidea ลำตัวยาว อ่อนนุ่ม รูปร่างทรงกระบอกยืดหดได้ หัวท้ายยาวรี อาศัยอยู่ใน ทะเล บางชนิดรับประทานได้ เช่น ปลิงขาว (Holothuria scabra) ปลิงดํา (H. atra) ในวงศ์ Holothuriidae.
ปอนด์ : น. ชื่อหน่วยเงินตราของอังกฤษเท่ากับ ๑๐๐ เพนซ์, ปอนด์สเตอร์ลิง ก็เรียก; ชื่อหน่วยมาตราชั่งของอังกฤษ เท่ากับ ๔๕๔ กรัม หรือ ๑๖ ออนซ์; เรียกกระดาษฟอกเนื้อดี สีขาว ที่ใช้พิมพ์หนังสือ มีคุณภาพ ดีกว่ากระดาษปรู๊ฟ ว่า กระดาษปอนด์. (อ. pound).
ปะขาว : น. ชายผู้จําศีลนุ่งห่มผ้าขาว, ลักษณนามว่า คน; (โบ) ตําแหน่งข้าราชการ ชั้นขุนหมื่นพวกหนึ่ง, คู่กับ ประแดง.
ปักษ-, ปักษ์ : [ปักสะ-, ปัก] น. ฝ่าย, ข้าง, เช่น ปักษ์ใต้, กึ่งของเดือนจันทรคติ คือ เดือนหนึ่งมี ๒ ปักษ์ ข้างขึ้นเรียก ศุกลปักษ์ (แปลว่า ฝ่ายขาว หมายเอาแสงเดือนสว่าง) ข้างแรมเรียก กาฬปักษ์ (แปลว่า ฝ่ายดํา หมายเอาเดือนมืด), ครึ่งเดือน เช่น หนังสือรายปักษ์. (ส.; ป. ปกฺข).
ปักหลัก ๒ : น. (๑) ชื่อนกกระเต็นชนิด Ceryle rudis ในวงศ์ Alcedinidae ตัวสีขาวลายดํา ปากหนาแหลมตรงสีดํา มักเกาะตามหัวเสาหรือ ตอไม้ที่ปักอยู่ในนํ้าเพื่อจ้องโฉบปลากิน, กระเต็นปักหลัก ก็เรียก. (๒) ชื่อเหยี่ยวชนิด Elanus caeruleus ในวงศ์ Accipitridae อก สีขาว หลังสีเทา โคนปีกสีดํา อาศัยอยู่ตามท้องทุ่ง กินสัตว์เล็ก ๆ, เหยี่ยวขาว ก็เรียก, นกทั้ง ๒ ชนิดมักบินอยู่กับที่ จึงเรียกว่า ปักหลัก.
ปัณฑรหัตถี :
[ปันดะระ-] น. ชื่อช้างตระกูล ๑ ใน ๑๐ ตระกูล กายสีขาว ดังเขาไกรลาส. (ดู กาฬาวก). ปัดตลอด : ว. มีขนขาวหรือดําเป็นแนวยาวไปตามสันหลังตั้งแต่หัว ตลอดหาง เช่น แมวปัดตลอด; เรียก ''นะ'' ที่เขียนเป็นอักษรขอม สําหรับลงและปลุกเสกให้แคล้วคลาดตลอดปลอดภัยว่า ''นะปัดตลอด''.
ปากซ่อม : น. ชื่อนกในวงศ์ Scolopacidae ลําตัวป้อม ลายนํ้าตาลและขาว ปากยาวแหลมเล็ก ขาสั้น หากินในเวลาพลบคํ่าและเวลากลางคืน ใช้ปากแทงหาอาหารจําพวกหนอนและไส้เดือนในดิน มักอยู่ตาม ลําพัง มีหลายชนิด เช่น ปากซ่อมหางเข็ม (Gallinago stenura) ปากซ่อมหางพัด (G. gallinago) ปากซ่อมดง (Scolopax rusticola).
ปากนกกระจอก : น. เรียกปากที่เป็นแผลเปื่อยขาว ๆ เหลือง ๆ ที่ มุมปากว่า ปากนกกระจอก.
ปากห่าง : น. ชื่อนกขนาดใหญ่ชนิด Anastomus oscitans ในวงศ์ Ciconiidae ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับนกกาบบัวแต่ตัวเล็กกว่า ลําตัวสีเทาอมขาว แต่ จะเป็นสีเทาเข้มในฤดูผสมพันธุ์ ปากหนาแหลมตรง เมื่อจะงอยปาก สบกัน ส่วนกลางของปากบนและปากล่างแยกห่างจากกัน ทั้งนี้เพื่อ สะดวกในการคาบเหยื่อ กินหอยเป็นอาหารหลักโดยเฉพาะหอยโข่ง มีที่วัดไผ่ล้อม จังหวัดปทุมธานี เป็นจํานวนมาก.
ป้างป่า : น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Chlorophytum orchidastrum Lindl. ในวงศ์ Anthericaceae โคนต้นเมื่อลอกเอาใบออกจะเห็นด้านในมีเนื้อ สีขาว ๆ กินได้.
ปีบ ๑ : น. ชื่อไม้ต้นชนิด Millingtonia hortensis L.f. ในวงศ์ Bignoniaceae ใบเป็นใบประกอบ ดอกยาว สีขาว กลิ่นหอม ดอกแห้งใช้ประสม ยาสูบ, พายัพเรียก กาซะลอง, อีสานเรียก กางของ.
ปึมปื้อ : ดู กระดาดดํา ที่ กระดาด, กระดาดขาว.
ปูน ๑ : น. หินปูนหรือเปลือกหอยเมื่อถูกเผาจนสลายตัว, ปูนกินกับหมาก หรือปูนแดง ในคําเช่น ป้ายปูน ปูนกัดปาก, ปูนขาว ในคําว่า ฉาบนํ้าปูน; ปูนซีเมนต์ ในคําเช่น เทปูน โบกปูน.
ปูนปลาสเตอร์ : น. แคลเซียมซัลเฟต (CaSO4?12 H2O) ที่มีลักษณะ เป็นผงสีขาวคล้ายปูนขาว ได้จากการเผายิปซัม (CaSO4o2H2O) ให้ร้อนถึง ๑๒๐? - ๑๓๐?ซ. เมื่อนําไปผสมกับนํ้าแล้วทิ้งไว้จะ แข็งตัวได้เร็วมาก ใช้ประโยชน์ในการนําไปทําแม่พิมพ์ รูปปั้น เป็นต้น หรือพอกอวัยวะไม่ให้เคลื่อนไหวในการรักษากระดูกหัก. (อ. plaster of Paris).
ปูนผิว : น. ปูนขาวอย่างละเอียดใช้ฉาบทาพื้นนอกให้ขาวเป็นนวล.
ปูนเพชร : น. ปูนชนิดหนึ่ง ทําด้วยปูนขาวผสมทรายละเอียด นํ้ากาวหนัง และนํ้าเชื้อนํ้าตาล ใช้ปั้นรูปต่าง ๆ เช่น หน้าบัน ลายกระหนก หัวนาค.
ปูนสอ : น. ปูนขาวที่ผสมกับทรายและนํ้ากาวหนังหรือนํ้าอ้อย เป็นต้น สําหรับเชื่อมอิฐหรือหิน, ปูนขาวหรือปูนซีเมนต์ผสม กับทรายและนํ้า สําหรับเชื่อมอิฐหรือหิน.
ปูนสุก : น. ปูนดิบที่ถูกความชื้นในอากาศหรือพรมนํ้าแล้วแตก ละเอียดเป็นผงขาว, ปูนขาว ก็เรียก.
ปูวา : (กลอน) น. ขนม เช่น ปูวาต้มแดงต้มขาว. (กฎหมายเก่า). (ป. ปูว).
เป็ด ๒ : น. ชื่อไม้ล้มลุก ๒ ชนิดในสกุล Alternanthera วงศ์ Amaranthaceae เรียกว่า ผักเป็ด คือ ผักเป็ดขาว [A. sessilis (L.) DC.] ใบสีเขียว กินได้และใช้ทํายาได้, ผักเป็ดแดง [A. ficoidea (L.) Pal.] ใบสีแดง ปลูกเป็นไม้ประดับ.
เป็ดก่า : (ถิ่น-อีสาน) น. ชื่อนกเป็ดนํ้าชนิด Cairina scutulata ในวงศ์ Anatidae หัวและคอสีขาวประดํา อกสีเขียวเกือบดํา ทํารังในโพรง ไม้ริมลําธาร มักเกาะนอนบนต้นไม้สูง ๆ เวลาบินจะเห็นแถบสีขาว ที่ปีกได้ชัดเจน เป็นนกเป็ดนํ้าที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย.
เป็ดหงส์ : น. ชื่อนกเป็ดนํ้าขนาดใหญ่ชนิด Sarkidiornis melanotos ในวงศ์ Anatidae หัว คอ หน้าอก และท้องสีขาวประดํา ปีกสีเขียว เป็นมัน ตัวผู้มีตุ่มคล้ายหงอนอยู่เหนือโคนปากบนและจะโตขึ้น ในช่วงฤดูผสมพันธุ์ ตัวเมียขนาดเล็กกว่าตัวผู้และสีหม่นกว่า อาศัย อยู่ในป่าทึบ โดยทำรังในโพรงไม้ มักเกาะตามต้นไม้สูง ๆ.
เปลือกกระเทียม : น. ชื่อผ้าขาวเนื้อบางละเอียดชนิดหนึ่ง.
เปลื้องเครื่องสุกำศพ : ก. เปลื้องผ้าขาวที่ห่อศพออกแล้วนําผ้าขาว นั้นและสิ่งปฏิกูลภายในโกศ เช่น กระดาษฟางไปเผาพร้อมบุพโพ แล้วเอาผ้าขาวอีกผืนหนึ่งห่อศพให้ใหม่.
แป :
น. ส่วนหนึ่งของโครงสร้างหลังคา วางอยู่บนโครงสร้างอื่น ๆ ได้แก่ จันทัน ปลายเต้า เสาตุ๊กตา ปลายขื่อ และปลายขื่อประธาน ทำหน้าที่รับกลอนหรือรับเครื่องมุงโดยตรง. ว. เรียกด้านเรือน ตามยาวว่า ด้านแป; เรียกมือที่พิการ นิ้วกําเข้าไม่ได้ ว่า มือแป, เรียกตีนที่พิการ นิ้วงอเข้าไม่ได้ ต้องเดินตะแคง ๆ ว่า ตีนแป; ย่อย, แบน, ในคำว่า เงินแป คือ เงินเหรียญที่เป็นเงินย่อย. (แป ไทยขาวว่า ย่อย, แตกออก). (ดู เงินแป ที่ เงิน). แป้งนวล : น. ผงสีขาวที่ทําด้วยหินปูนเป็นต้น แล้วทําเป็นเม็ด ๆ สําหรับผัดหน้า.
แปบ ๒ : น. ชื่อปลานํ้าจืดทุกชนิดในสกุล Paralaubuca และ Oxygaster วงศ์ Cyprinidae ลําตัวแบนข้างมาก สันท้องคม ไม่มีหนวด ขนาด ยาวไม่เกิน ๑๐ เซนติเมตร เช่น ชนิด P. riveroi, แปบขาว (O. oxygastroides) ทั้งยังหมายถึงปลาท้องพลุ (Cultrops siamensis) ซึ่งอยู่ในวงศ์เดียวกันด้วย.
โป ๑ : น. เครื่องเล่นการพนันของจีน กลักทําด้วยทองเหลืองสี่เหลี่ยม มีลูกแดงขาวข้างในใช้ปั่น, ชื่อการพนันอย่างหนึ่ง เล่นโดยเจ้ามือ เอาลิ้นโปใส่ลงในฝาครอบโป ไม่ให้คนแทงเห็น ปิดฝาครอบโป แล้วตั้งให้แทง โดยยอมให้คนแทงปั่นโปได้ตามใจชอบ เมื่อเปิด ถ้าลิ้นชักโปซีกขาวตรงกับช่องแต้มไหน ก็นับว่าโปออกแต้มนั้น โปมีประตูสำหรับแทงเพียง ๔ ประตูคือ หน่วย สอง สาม และครบ มีวิธีแทง ๗ วิธี คือ เหม็ง กั๊ก เลี่ยม อ๋อ ชั้ว ถ่อ และอา, โปปั่น ก็เรียก.
โป่งวิด : น. ชื่อนกขนาดเล็กชนิด Rostratula benghalensis ในวงศ์ Rostratulidae ลักษณะทั่วไปคล้ายนกปากซ่อม ตัวสีนํ้าตาลลาย ขอบและหางตาสีขาว ปากยาวแหลม ตัวเมียขนาดใหญ่และสีเข้ม สวยกว่าตัวผู้ อาศัยอยู่ตามท้องทุ่งที่แฉะ ๆ.
โปปั่น : น. ชื่อการพนันอย่างหนึ่ง เล่นโดยเจ้ามือเอาลิ้นโปใส่ลงใน ฝาครอบโปไม่ให้คนแทงเห็น ปิดฝาครอบโปแล้วตั้งให้แทง โดย ยอมให้คนแทงปั่นโปได้ตามใจชอบ เมื่อเปิด ถ้าลิ้นชักโปซีกขาว ตรงกับช่องแต้มไหน ก็นับว่าโปออกแต้มนั้น โปมีประตูสำหรับ แทงเพียง ๔ ประตู คือ หน่วย สอง สาม และครบ มีวิธีแทง ๗ วิธี คือ เหม็ง กั๊ก เลี่ยม อ๋อ ชั้ว ถ่อ และอา, โป ก็เรียก.
โป๊ยเซียน ๑ : น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Euphorbia milii Des Moul. ในวงศ์ Euphorbiaceae ต้นเป็นเหลี่ยม มีหนามแหลมเรียงเวียน รอบต้น มียางขาว ดอกเล็ก มีหลายสี เช่น สีแดง ชมพู เหลืองอ่อน ออกเป็นกระจุก.
โป๊ยเซียน ๒ : น. ชื่ออาหารอย่างหนึ่ง ใช้ปลาหมึกสด เนื้อไก่ กุ้ง และเครื่องใน หมูอีก ๕ อย่าง คือ หัวใจ เซ่งจี๊ ไส้ตัน ตับ และกระเพาะ ผัดรวม กับถั่วงอก ใบขึ้นฉ่าย ปรุงรสด้วยซีอิ๊วขาวและน้ำมันหอย.
โปรง : [โปฺรง] น. ชื่อไม้ต้น ๒ ชนิดในสกุล Ceriops วงศ์ Rhizophoraceae ใช้ทําฟืนและถ่านชนิดดี คือ โปรงขาว (C. decandra Ding Hou) และ โปรงแดง [C. tagal (L.M. Perry) C.B. Robinson].
ไป : ก. เคลื่อนออกจากที่, ใช้ตรงกันข้ามกับ มา, เป็นคําประกอบท้าย กริยาหมายความว่า เรื่อยไป, ไม่หยุด, เช่น ทําไป กินไป, เป็นคํา ประกอบท้ายคําวิเศษณ์เพื่อเน้นความหมายให้หนักแน่นยิ่งขึ้น เช่น ขาวไป ช้าไป ดีเกินไป.
ผงชูรส : น. เกลือกรดชนิดหนึ่งชื่อโซเดียมไฮโดรเจนกลูทาเมต หรือโมโนโซเดียมกลูทาเมต มีสูตร HOOC(CH2)2CH(NH2) COONa ลักษณะเป็นผลึกสีขาว ใช้ในการปรุงแต่งรสอาหาร.
ผลึก : [ผะหฺลึก] น. ชื่อแก้วอย่างหนึ่งมีสีใสขาว เรียกว่า แก้วผลึก, สิ่งมี ลักษณะขาวใสดั่งแก้ว เช่น น้ำตาลตกผลึก ผลึกน้ำตาล. (ป. ผลิก); (วิทยา) ของแข็งที่มีโครงสร้างเป็นรูปทรงเรขาคณิตที่แน่นอน เฉพาะตัว. (อ. crystal).
ผ่อง ๑ : ว. ปลั่ง, ปราศจากมลทิน, ไม่ขุ่นมัว, เช่น ผิวผ่อง หน้าผ่อง ขาวผ่อง.
ผักเสี้ยน : น. ชื่อไม้ล้มลุกหลายชนิดในสกุล Cleome วงศ์ Capparidaceae เช่น ผักเสี้ยนป่า (C. chelidonii L.) ดอกสีม่วง, ผักเสี้ยนขาว หรือ ผัก ส้มเสี้ยน (C. gynandra L.) ดอกสีขาวยอดดองแล้วกินได้, และ ผักเสี้ยนผี (C. viscosa L.) ดอกสีเหลือง ใช้ทํายาได้.
ผ้าเทศ : (โบ) น. ผ้าขาวเนื้อดีมาจากต่างประเทศ.
ผ่านไป. : ว. เรียกม้าที่มีลายขาวขวางพาดตัวว่า ม้าผ่าน; ถ้า ประกอบหน้านามบางคําหมายความว่า พระเจ้าแผ่นดิน เช่น ผ่านเกล้าฯ ผ่านเผ้า ผ่านพิภพ ผ่านฟ้า.
ผ้าใบกลอย : น. ผ้าขาวบางเนื้อแน่นละเอียด.