มะ ๑ : คํานําหน้าต้นไม้หรือผลไม้บางอย่าง กร่อนมาจากคํา ''หมาก'' โบราณแปลว่า ลูกไม้, ผลไม้.
มะ ๒ : น. นาย (ใช้นําหน้าชื่อคน). (ต.).
มะเมื่อย, มะเหมื่อย : (กลอน) ว. เรื่อย ๆ, มาเนือง ๆ, มาติด ๆ กัน, ใช้ เหมื่อย ๆ ก็ได้.
มะเกี๋ยง : (ถิ่น-พายัพ) น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Cleistocalyx operculatus (Roxb.) Merr. et L.M. Perry var. paniala (Roxb.) P. Chantaranothai et J. Parn. ในวงศ์ Myrtaceae ผลสุกสีม่วงดํา กินได้.
มะคังแดง : น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Gardenia erythroclada Kurz ในวงศ์ Rubiaceae ลําต้นมีหนาม เปลือกสีแดง ใช้ทํายาได้.
มะคำไก่ : ดู ประคําไก่.
มะคำดีควาย : ดู ประคําดีควาย.
มะดะขี้นก : ดู พะวา.
มะดีหวี : น. มะเดหวี.
มะโต : น. ตำแหน่งพระมเหสีที่ ๓ ของกษัตริย์ชวาในวงศ์อสัญแดหวา.
มะเรื่อง : น. วันถัดจากวันมะรืนไปวันหนึ่ง.
มะลอกมะแลก : ว. ม่อลอกม่อแลก.
มะรุมมะตุ้ม : ว. กลุ้มรุมทําให้เกิดรําคาญ เช่น เจ้าหนี้มามะรุมมะตุ้มทวงหนี้กัน, มารุมมาตุ้ม ก็ว่า.
อสังหาริม, อสังหาริมะ : [อะสังหาริมะ, อะสังหาริมมะ] ว. ซึ่งนําเอาไปไม่ได้, เคลื่อนที่ ไม่ได้. (ป.).
อัฐม, อัฐมะ : [อัดถะมะ] (แบบ) ว. ที่ ๘ เช่น อัฐมภาค อัฐมราชา. (ป. อฏฺ?ม).
ตะแหมะแขะ : [-แหฺมะ-] ว. ใช้ประกอบคํา เตี้ย หมายความว่า เตี้ยผิดส่วน.
รำมะร่อ : ว. ในระยะทางหรือเวลาอันใกล้จวนเจียน เช่น จะสำเร็จการศึกษาอยู่ รำมะร่อ จะถึงบ้านอยู่รำมะร่อ, รอมร่อ ก็ว่า.
ลำมะลอก ๒ : น. ชื่อโรคผิวหนังชนิดหนึ่ง เป็นเม็ดมีหนอง เรียกว่า ฝีลำมะลอก หรือ หัวลำมะลอก.
สังหาริมทรัพย์, สังหาริมะ : [หาริมะ, หาริมมะ] น. ทรัพย์ที่นําไปได้ เช่น แหวน สร้อย โต๊ะ เก้าอี้, คู่กับอสังหาริมทรัพย์; (กฎ) ทรัพย์สินอื่นนอกจากอสังหาริมทรัพย์ และรวมถึงสิทธิอันเกี่ยวกับทรัพย์สินนั้นด้วย.
โอม : น. คำที่ประกอบด้วยเสียง ๓ เสียง คือ อ อุ ม [อ่านว่า อะ อุ มะ] รวมกัน ข้างฝ่ายฮินดูหมายถึง พระเจ้าทั้ง ๓ คือ อ = พระศิวะ อุ = พระวิษณุ ม = พระพรหม; ข้างพระพุทธศาสนาเลียนเอามา ใช้หมายถึง พระรัตนตรัย คือ อ = อรหํ (พระพุทธเจ้า) อุ = อุตฺตมธมฺม (พระธรรมอันสูงสุด) ม = มหาสงฺฆ (พระสงฆ์) นับถือ เป็นคําศักดิ์สิทธิ์, เป็นคำขึ้นต้นของการกล่าวมนตร์. ก. กล่าวคํา ขึ้นต้นของมนตร์. (ส.).
กุกะมะเทิ่ง : ว. ทะลึ่งตึงตัง.
พะทำมะรง : น. ผู้ควบคุมนักโทษ.
ภุมมะ :
(โหร) น. ชื่อยาม ๑ ใน ๘ ยามในเวลากลางวัน. (ดู ยาม). ม : พยัญชนะตัวที่ ๓๓ เป็นพวกอักษรตํ่า ใช้เป็นตัวสะกดในแม่กม.
ยามะ : น. ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๓, เทวดาในชั้นนี้เรียกว่า ยามเทวบุตร. (ป.).
รำมะนาด : น. ชื่อโรคชนิดหนึ่งเกิดตามรากฟัน ทําให้เหงือกบวมเป็นหนอง.
ละกูมะนิส : น. คนที่รัก, คนที่ชอบใจ. (ช.).
ลำมะลอก ๑ : น. ชื่อไผ่ชนิด Dendrocalamus longispathus Kurz ในวงศ์ Gramineae ลําใหญ่ ไม่มีหนาม.
วฏุมะ : (แบบ) น. ถนน, หนทาง. (ป.).
วยามะ : น. มาตราวัด ยาวเท่ากับ ๑ วา. (ป. วฺยาม, พฺยาม; ส. วฺยาม).
เอะอะมะเทิ่ง : (ปาก) ก. ส่งเสียงดัง, เอ็ดตะโรโดยไม่เกรงใจผู้อื่น.
มมาก : [มะ-] น. แมลงหวี่. (เทียบ ข. มมาจ ว่า ตัวชีปะขาว).
มดาย : [มะ-] น. แม่. (ข.).
มดี : [มะ-] คําเติมท้ายคําอื่นที่เป็นนามในคําที่มาจากบาลีและสันสกฤตเฉพาะที่มีสระ อิ อุ อยู่ท้าย หมายความว่า มี เช่น สิริมดี พันธุมดี, ตามหลักไวยากรณ์ เป็นเพศหญิง. (ป., ส. มตี).
มธุ : [มะ-] น. นํ้าหวาน, นํ้าผึ้ง. (ป., ส.).
มยุรา, มยุเรศ : [มะ-] (กลอน) น. นกยูง.
มยุรี : [มะ-] น. นกยูงตัวเมีย. (ป.).
มลายู : [มะ-] น. ชื่อชนชาติหนึ่ง อยู่ในประเทศมาเลเซียและเกาะต่าง ๆ ตอนใต้ของแหลมมลายู.
เมลือง : [มะ-] ว. งาม, รุ่งเรือง, เปล่งปลั่ง, สุกใส, ใช้ว่า มําเลือง ก็มี.
เมลื่อย : [มะ-] ว. เมื่อย.
เมลื้อย : [มะ-] ก. เลื้อย.
กมเลศ : [กะมะเลด] (กลอน) น. บัว; ใจ; พระนารายณ์ เช่น ดุจองค์ สมเด็จกมเลศอันลีลาศ ลงจากชั้นสุทธาวาสบวรวิมาน. (ม. ร่ายยาว ฉกษัตริย์). (ป., ส. กมล + ศ เข้าลิลิต; ใน สันสกฤตหมายความว่า ผู้เป็นใหญ่แห่งพระลักษมี คือ พระนารายณ์ มาจาก กมลา = พระลักษมี + อีศ = เป็นใหญ่).
กัมลาศ : [กํามะลาด] (แบบ) น. กมลาสน์ คือ พระพรหม เช่น เพียงกัมลาศลงมาดิน. (ม. คําหลวง กุมาร). (ป., ส. กมลาสน).
ส้ม ๑ : น. ชื่อไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็กหลายชนิดในสกุล Citrus วงศ์ Rutaceae ใบ ดอก และผิวผลมีต่อมนํ้ามัน กลิ่นฉุน ผลรสเปรี้ยว หรือหวาน กินได้ เช่น ส้มซ่า (C. aurantium L.) ส้มโอ [C. maxima (Burm.) Merr.] ส้มแก้ว (C. nobilis Lour.) ส้มจุก ส้มเขียวหวาน ส้มจันทบูร (C. reticulata Blanco) ส้มเกลี้ยง ส้มเช้ง (C. sinensis Osbeck), ถ้าผลไม้จําพวกนี้มี มะ อยู่หน้า ต้องตัดคํา ส้ม ออก เช่น ส้มมะนาว ส้มมะกรูด เป็น มะนาว มะกรูด. ว. สีเหลือง เจือแดง เรียกว่า สีส้ม.
หมาก ๒ : น. ผลไม้ เช่น หมากขาม แต่เสียงมักกร่อนเป็น มะ เช่น มะขาม.
มไหศวรรย์ : [มะไหสะหฺวัน] น. อํานาจใหญ่; สมบัติใหญ่; ความเป็นใหญ่ในแผ่นดิน. (ส. มไหศฺวรฺย, มไหศฺวรฺยฺย).
มนิมนา, มนีมนา : [มะนิมมะนา, มะนีมมะนา] ว. เร็ว, ด่วน, ขมีขมัน, เช่น ก็มนิมนาการมาสู่สาลวัน. (ปฐมสมโพธิกถา). (ข. มฺนีมฺนา).
มลาน ๒ : [มะลาน] ว. ลนลาน; ลานตา. (แผลงมาจาก ลาน).