บาลี : (N) ; Pali ; Syn:ภาษาบาลี ; Def:ภาษาที่ใช้เป็นหลักในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ; Samp:คนที่เรียนภาษาไทยสมัยนี้ไม่รู้บาลี สันสกฤต ไม่รู้ศัพท์โบราณ รู้แต่ศัพท์พื้นๆ ที่ใช้พูดกัน

นอกบาลี : (V) ; be unconventional ; Related:not in any book, outlandish, irrelevant ; Syn:นอกครู, นอกรีต, นอกรีตนอกรอย ; Def:ปฏิบัติไม่ตรงตามธรรมเนียมที่เคยทำมา, กระทำนอกแบบฉบับ

นอกรีตนอกรอย : (ADV) ; untraditionally ; Related:desertion of one 's faith or principles, unconventionally ; Syn:นอกรีต, นอกครู, นอกบาลี, นอกทาง ; Def:ฝ่าฝืนจารีตประเพณี ; Samp:เขาประพฤติตัวนอกรีตนอกรอยอยู่บ่อยๆ

แปลร้อย : (V) ; translate Pali into Thai ; Def:แปลเอาความจากคำบาลีเป็นภาษาไทยโดยยกศัพท์บาลีมาคั่นไว้เป็นตอนๆ ; Samp:บางครั้งผู้แต่งต้องแปลร้อยนิทานชาดกเพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจคำบาลี

สนธิ : (N) ; combination of initial and final words into a compound words ; Def:การเอาศัพท์ตั้งแต่ 2 ศัพท์ขึ้นไปมาเชื่อมเสียงให้กลมกลืนกันตามหลักที่ได้มาจากไวยากรณ์บาลี ; Samp:พระอาจารย์สม ภิกษุชาวเขมรได้ศึกษาสูตรสนธิ ตลอดจนบาลีไวยากรณ์

การยืม : (N) ; borrowing ; Syn:การขอยืม ; Def:การขอสิ่งของ เงิน เป็นต้น มาใช้ชั่วระยะเวลาหนึ่งแล้วคืนให้หรือใช้คืน, การนำของของผู้อื่นมาใช้เป็นของตน เช่น ยืมคำในภาษาบาลีมาใช้ ยืมวัฒนธรรมตะวันตกมาใช้ ยืมความคิด ; Samp:นักศึกษากำลังอ่านระเบียบการยืมหนังสือในห้องสมุดของมหาวิทยาลัย

คาถาพัน : (N) ; the deliverance of the series of 1000 chapters of Wetsondon in Pali ; Def:บทประพันธ์เรื่องมหาเวสสันดรที่แต่งเป็นคาถาภาษาบาลีล้วนๆพันบท เมื่อนำมาเทศน์ให้ครบจึงเรียกว่า เทศน์คาถาพัน ; Samp:วัดจะจัดสวดคาถาพันราวๆ เดือนสิบเอ็ด

โฆษะ : (N) ; voice ; Related:vocalization, sound ; Syn:ก้อง ; Ant:ไม่ก้อง, อโฆษะ ; Def:เรียกพยัญชนะในภาษาบาลีและสันสกฤตที่มีเสียงก้องว่า พยัญชนะโฆษะ ได้แก่พยัญชนะตัวที่ 3, 4, 5 ของวรรค และ ย ร ล ว ห ฬ. ; Samp:เสียงระเบิดมักออกเสียงแทนกันสลับไปมาระหว่างเสียงโฆษะและเสียงอโฆษะ

ป. : (N) ; graduate of theology ; Syn:เปรียญ ; Def:ผู้สอบความรู้พระปริยัติธรรมสายบาลีได้ตามหลักสูตรตั้งแต่ 3 ประโยคขึ้นไป

ประโยค : (N) ; grade in Buddhist theology ; Related:class, level ; Def:ชั้นแห่งความรู้ภาษาบาลี ; Samp:ปีนี้มีพระภิกษุสามเณรสอบไล่ได้เปรียญ 9 ประโยคถึง 23 รูป ; Unit:ประโยค

ปุงลิงค์ : (N) ; masculine gender ; Syn:ปุลลิงค์, ปุลลึงค์ ; Def:เพศของคำที่เป็นเพศชายในไวยากรณ์บาลีสันสกฤต

เปรียญ : (N) ; graduate of theology ; Def:ผู้สอบความรู้พระปริยัติธรรมสายบาลีได้ตามหลักสูตรตั้งแต่ 3 ประโยคขึ้นไป ; Samp:การศึกษาระดับสูงสุดของสงฆ์คือเปรียญ 9 ประโยค ; Unit:ประโยค

แปลยกศัพท์ : (V) ; translate Pali into Thai ; Def:ยกคำบาลีขึ้นมาแปลเป็นไทยไปทีละคำ ; Samp:กรมพระปรมาแปลยกศัพท์ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก

รัสสระ : (N) ; short vowel ; Syn:รัสสะ, รัสสสระ ; Def:สระที่มีเสียงสั้น ในภาษาบาลีได้แก่ อ อิ อุ, ในภาษาสันสกฤตได้แก่ อ อิ อุ ฤ ฦ, ในภาษาไทยได้แก่ อ อิ อึ อุ เอะ แอะ โอะ เอาะ เออะ เอียะ เอือะ อัวะ ฤ ฦ อำ ใอ ไอ เอา

วจีวิภาค : (N) ; parts of speech ; Def:ชื่อแขนงวิชาในไวยากรณ์บาลี ว่าด้วยคำพูด ; Samp:ในแง่วจีวิภาคอาจจะกล่าวได้ว่า คำว่า ชาติหมา ประกอบด้วย 2 หน่วยคำ

วิภัตติ : (N) ; suffix ; Related:declension ; Def:ประเภทคำในภาษาบาลีเป็นต้นที่แปลงท้ายคำแล้วเพื่อบอกการกหรือกาล

สมาส : (N) ; compound word ; Related:combination of words ; Def:การที่เอาศัพท์ตั้งแต่ 2 ศัพท์ขึ้นไปมาต่อกันเป็นศัพท์เดียวตามหลักที่ได้มาจากไวยากรณ์บาลีและสันสฤกต ; Samp:คำบางคำเป็นศัพท์เฉพาะ แม้เขียนอย่างสมาสก็ไม่อ่านออกเสียงอะ

อโฆษะ : (ADJ) ; voiceless ; Syn:ไม่ก้อง ; Ant:โฆษะ ; Def:เรียกพยัญชนะในภาษาบาลีและสันสกฤตที่มีเสียงไม่ก้องว่า พยัญชนะอโฆษะ ได้แก่พยัญชนะตัวที่ 1, 2 ของวรรค และ ศ ษ ส ; Samp:เวลาออกเสียงพยัญชนะโฆษะเส้นเสียงจะสั่นตลอดเวลา

อนุ : (ADJ) ; small ; Related:minor, junior, sub ; Syn:เล็ก, น้อย ; Def:คำประกอบหน้าศัพท์บาลีหรือสันสกฤตมีความหมายว่า น้อย

อรรถกถา : (N) ; exegesis ; Related:commentary ; Def:คัมภีร์ที่อธิบายความพระบาลี, คัมภีร์ที่ไขความพระไตรปิฎก ; Samp:เขาชอบอ่านอรรถกถาเหล่านั้นก่อนนอนทุกคืน

อุป : (FIXP) ; vice- ; Syn:รอง ; Def:คำประกอบหน้าศัพท์ที่มาจากบาลีและสันสกฤต แปลว่า รอง

กฎมณเฑียรบาล : (N) ; royal law ; Related:palace law, monarch law, ascension law, King's law ; Syn:กฎมนเทียรบาล ; Def:ข้อบัญญัติเกี่ยวกับการสืบสันตติวงศ์หรือการสืบพระราชสมบัติของราชวงศ์ ; Samp:การขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าแผ่นดินนั้นนอกจากต้องเป็นตามลำดับการสืบราชสันตติวงศ์ในกฎมณเฑียรบาลแล้วจะต้องเป็นผู้ที่สมาชิกรัฐสภาอันเป็นผู้แทนปวงชนลงมติเห็นชอบด้วย

ธนานุบาล : (N) ; pawn-shop ; Related:name of Bangkok Municipality's pawn-shop ; Syn:โรงรับจำนำ, สถานธนานุบาล ; Def:เรียกโรงรับจำนำในสังกัดขององค์การบริหารส่วนท้องถิ่น ; Samp:ช่วงเปิดเทอมผู้ปกครองมักนำของไปจำนำที่ธนานุบาลเพื่อเอาเงินมาจ่ายค่าเทอมให้ลูก ; Unit:แห่ง

สันติบาล : (N) ; public security officer ; Syn:ตำรวจสันติบาล ; Def:ตำรวจหน่วยหนึ่งมีหน้าที่พิเศษเกี่ยวกับการสืบความลับทางการเมืองหรืออื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ; Samp:ขณะนี้สันติบาลกำลังติดตามสืบสวนเกี่ยวกับการจ้างฆ่าผู้ว่าฯ อย่างเร่งด่วน

มนเทียรบาล : (N) ; governor of royal family in the palace ; Related:Royal Household Department official ; Syn:มณเฑียรบาล ; Def:ผู้มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการปกครองภายในพระราชฐาน

กฎมนเทียรบาล : (N) ; royal family laws ; Related:Palace Regulations ; Def:ข้อบัญญัติพิเศษเกี่ยวกับพระราชฐาน พระราชวงศ์ และระเบียบการปกครองในราชสำนัก เช่น ระเบียบว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ กฎมณเทียรบาลว่าด้วยการสมรสพระราชวงศ์ โบราณใช้ว่ากฎมณเฑียรบาล หรือกฎมณเทียรบาลก็มี ; Samp:ตามกฎมนเทียรบาลหากผู้ใดทำหางเสือเรือพระพี่นั่งหักผู้นั้นต้องถูกประหารชีวิต ; Unit:ข้อ

คำประสม : (N) ; compound word ; Ant:คำเดี่ยว, คำมูล ; Def:คำที่เกิดจากการนำคำมูลตั้งแต่ 2 คำขึ้นไปมาประสมกันแล้วกลายเป็นคำใหม่ขึ้นมาอีกคำหนึ่ง ; Samp:คำบาลีกับคำไทยประสมกันให้อ่านอย่างคำประสมคือไม่มีเสียงอะระหว่างพยางค์ ; Unit:คำ

คำสมาส : (N) ; compound word ; Def:คำที่ประกอบขึ้นด้วยคำตั้งแต่สองคำขึ้นไปมารวมกัน ; Samp:คำว่า วัฒนธรรม เป็นคำสมาสระหว่างภาษาบาลีกับสันสกฤต

ตำรวจสันติบาล : (N) ; public security personnel ; Related:police of public security ; Samp:คณะกรรมการสืบสวนสอบสวนคดีเครื่องเพชรปลอม ประกอบด้วยตำรวจนครบาล ตำรวจสันติบาล และตำรวจ กองปราบฯ ; Unit:คน, นาย

ทวารบาล : (N) ; porter ; Related:watch-man, door-keeper ; Syn:ผู้เฝ้าประตู, นายประตู, ทวารนายก, ทวารบดี, ทวารปาละ, ทวารักษี ; Def:ผู้เฝ้าอยู่ที่ประตู ; Samp:ที่บานประตูมีภาพทวารบาล ซึ่งวาดโดยช่างฝีมือพื้นบ้าน ; Unit:คน, นาย

นรชน : (N) ; person ; Related:man, woman ; Syn:คน, นรชาติ ; Samp:คำว่า นรก เป็นคำบาลี แปลว่า นรชน คือคนเรานี่แหละ

บนสุด : (ADJ) ; uppermost ; Related:topmost, foremost ; Syn:เหนือสุด, ข้างบนสุด ; Ant:ล่างสุด, ใต้สุด ; Def:ในที่ซึ่งอยู่สูงสุดหรือเหนือขึ้นไปสุด ; Samp:พจนานุกรมภาษาบาลีวางอยู่ชั้นบนสุดของตู้

มนเทียรบาล : (N) ; administration of the royal household ; Related:royal prescript, royal family law ; Def:การปกครองภายในพระราชฐาน ; Samp:การสืบราชสมบัติให้เป็นไปโดยนัยแห่งกฎมณเทียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์พระพุทธศักราช 2467

มหาวงศ์ : (N) ; treatise on the history of Buddhism in Lankha ; Ant:จุลวงศ์ ; Def:ชื่อหนังสือพงศาวดารลังกา ; Samp:ราชสำนักจัดให้มีการแปลมหาวงศ์จากภาษาบาลีเป็นภาษาไทย ; Unit:เรื่อง

ยืม : (V) ; borrow ; Syn:ขอยืม ; Ant:คืน, ใช้คืน ; Def:ขอสิ่งของ เงิน เป็นต้น มาใช้ชั่วระยะเวลาหนึ่งแล้วคืนให้หรือใช้คืน, นำของของผู้อื่นมาใช้เป็นของตน ; Samp:คำไทยของเราบางคำต้องยืมภาษาอื่นมาใช้ โดยเฉพาะภาษาบาลีและสันสกฤต

สถานธนานุบาล : (N) ; pawn-shop ; Syn:โรงรับจำนำ, โรงจำนำ, สถานธนานุเคราะห์ ; Def:สถานที่รับจำนำ ซึ่งประกอบการรับจำนำสิ่งของเป็นประกันหนี้เงินกู้เป็นปกติธุระ แต่ละรายมีจำนวนเงินไม่เกิน 10,000 บาท และรับหรือซื้อสิ่งของโดยจ่ายเงินให้สำหรับสิ่งของนั้นเป็นปกติธุระ แต่ละรายมีจำนวนเงินไม่เกิน 10,000 บาท มีข้อตกลงว่าจะได้ไถ่คืนภายหลัง ; Samp:ในช่วงเปิดเทอมมีผู้ปกครองจำนวนมากต้องเข้าออกสถานธนานุบาล นำสิ่งของไปจำนำ เพื่อมาจ่ายค่าเล่าเรียน ; Unit:แห่ง

มณเฑียรบาล : (N) ; administration of the royal household ; Related:administration of the royal residence ; Def:การปกครองภายในพระราชฐาน

คชาชีพ : (N) ; mahout ; Syn:คชบาล, ควาญช้าง ; Def:ผู้ที่ทำหน้าที่เลี้ยงและควบคุมช้าง ; Samp:พระเจ้าอยู่หัวพระราชทานรางวัลแก่คชาชีพผู้นั้นเป็นจำนวนมาก ; Unit:คน

มหิบดี : (N) ; king ; Related:sovereign ; Syn:มหิบาล, พระเจ้าแผ่นดิน, กษัตริย์, พระราชา

โละทิ้ง : (V) ; discard ; Related:dump, get rid of, reject ; Samp:บาลสร้างโรงจอดรถใต้ดินและโละทิ้งที่จอดรถบนดินตามถนนหนทางต่างๆ

อาศัย : (V) ; apply ; Syn:อ้างถึง ; Samp:บาลอาศัยรัฐธรรมนูญมาตรา 89 จัดตั้งสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

ตำรวจ : (N) ; police ; Related:policeman, cop, constable, police constable ; Syn:ผู้พิทักษ์สันติราษฎ์ ; Def:เจ้าหน้าที่ของรัฐ มีหน้าที่ตรวจตรา รักษาความสงบ จับกุม และปราบปรามผู้กระทำผิดกฎหมาย เรียกชื่อตามหน้าที่ที่รับผิดชอบ เช่น ตำรวจสันติบาล ตำรวจกองปราบ ตำรวจดับเพลิง ตำรวจน้ำ ตำรวจรถไฟ ตำรวจป่าไม้ ; Samp:ตำรวจจู่โจมเข้าจับกุมนักพนันได้ในเวลาอันรวดเร็ว ; Unit:คน, นาย

พระราชอาณาจักร : (N) ; kingdom ; Related:empire ; Syn:อาณาจักร, เขตแดน ; Def:เขตอำนาจปกครองของรัฐบาลหนึ่งๆ ; Samp:พระบรมฉายาลักษณ์ของพระมหากษัตริย์ไทยมีให้เห็นอยู่ทั่วพระราชอาณาจักรในวันรัฐธรรมนูญ ; Unit:อาณาจักร

พลตระเวน : (N) ; patrolman ; Related:constable, policeman ; Def:พลตำรวจพระนครบาลผู้ตรวจตราเหตุการณ์ ; Samp:ในขั้นแรก เราใช้พวกแขกเป็นพลตระเวน ต่อมาค่อยเปลี่ยนมาใช้คนไทย ; Unit:นาย

โค่นล้ม : (V) ; eliminate ; Related:remove, oust, get rid of ; Syn:โค่นอำนาจ, ล้มล้าง, ล้ม, ลบล้าง ; Def:ทำให้หมดสิ้นอำนาจลง ; Samp:กองทหารของซีเรียจะไม่เข้าร่วมปฏิบัติการในดินแดนอิรัก หรือโค่นล้มรัฐบาลซัดดัมอย่างแน่นอน

ตรา : (V) ; stamp ; Related:imprint, legislate, enact, decree ; Syn:ตั้งไว้, กำหนดไว้ ; Def:กำหนดไว้ให้เป็นแบบแผน, กำหนดไว้เป็นสำคัญ ; Samp:ในปี พ.ศ. 2467 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตรากฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ขึ้นเพื่อป้องกันปัญหาความยุ่งยากภายในพระราชวงศ์

ต่อมน้ำเหลือง : (N) ; lymph node ; Related:lymph glands, lymphatic gland ; Samp:เขาต้องไปผ่าต่อมน้ำเหลืองที่โรงพญาบาลพญาไทพรุ่งนี้

ตั้ง : (V) ; establish ; Related:form, stand, set up, erect, found ; Syn:สร้าง, ก่อตั้ง, จัดตั้ง, แต่งตั้ง ; Def:ทำให้มีขึ้นหรือสร้างให้มีขึ้น เช่น ตั้งตำแหน่งใหม่, ตั้งบ้านตั้งเรือน ; Samp:ัฐบาลได้ตั้งศูนย์ปฏิบัติการปราบปรามยาเสพติดแห่งชาติขึ้นเมื่อปลายปี 2541

ตั้ง : (V) ; establish ; Related:form, stand, set up, erect, found ; Syn:สร้าง, ก่อตั้ง, จัดตั้ง, แต่งตั้ง ; Def:ทำให้มีขึ้นหรือสร้างให้มีขึ้น เช่น ตั้งตำแหน่งใหม่, ตั้งบ้านตั้งเรือน ; Samp:ัฐบาลได้ตั้งศูนย์ปฏิบัติการปราบปรามยาเสพติดแห่งชาติขึ้นเมื่อปลายปี 2541

ถ่วงดุล : (V) ; balance ; Related:offset, scale, take an equilibrium ; Def:ทำให้หนักเท่ากัน ; Samp:จอมพลป.พิบูลสงครามได้ก่อตั้งสหบาลกรรมกรไทยขึ้น เพื่อถ่วงดุลอำนาจของสหอาชีวะกรรมกรแห่งประเทศไทย