jewel : (N) ; เพชรพลอย ; Related:มณี, รัตนะ, มณีศิลา ; Syn:gemstone, rock

ท่านหญิง : (N) ; princess ; Ant:ท่านชาย ; Def:คำที่ใช้เรียกราชนิกุลฝ่ายหญิงชั้นหม่อมเจ้า ; Samp:ท่านหญิงรัตนาวดีเพิ่งได้รับตำแหน่งท่านทูตหญิงเมื่อเร็วๆ นี้ ; Unit:ท่าน

ไตรรัตน์ : (N) ; Buddhist Three Gems (Buddha, His Teachings, Monk) ; Related:Triple Gem, Three Jewels (Buddha, Law, Order) ; Syn:พระรัตนไตร ; Def:แก้ว 3 ประการ หมายถึง พระพุทธเจ้า เรียกว่า พุทธรัตนะ พระธรรม เรียกว่า พระธรรมรัตนะ พระสงฆ์ เรียกว่า สังฆรัตนะ ; Samp:พระสงฆ์เป็นหนึ่งในไตรรัตน์หรือแก้วสามประการในพระพุทธศาสนา

พิฑูรย์ : (N) ; cat's eye ; Syn:ไพฑูรย์, เพชรตาแมว, เพฑูริย์ ; Def:รัตนอย่างหนึ่งในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา ; Samp:เขากำลังอยากได้พิฑูรย์ที่มีค่าเป็นของสะสมของเขาอีกชิ้น

ไพฑูรย์ : (N) ; chrysoberyl ; Related:cymophane, cat's eye ; Syn:เพชรตาแมว, แก้วสีไม้ไผ่ ; Def:รัตนะอย่างหนึ่ง ในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา ; Samp:หินก้อนนี้มีสีเหลืองปนเขียวเหมือนสีของไพฑูรย์มาก ; Unit:ก้อน, เม็ด

อัญมณี : (N) ; jewel ; Related:gem ; Syn:เพชรนิลจินดา ; Def:รัตนชาติที่เจียระไนแล้ว, แก้วมณีอื่นๆ นอกจากเพชรพลอย ; Samp:สินค้าอุตสาหกรรมที่มีมูลค่าส่งออกเพิ่มสูงมากในปีนี้ได้แก่ เสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่ม อัญมณี รองเท้าและเฟอร์นิเจอร์

เพชรตาแมว : (N) ; chrysoberyl ; Related:cymophane, cat's eye ; Syn:ไพฑูรย์, แก้วสีไม้ไผ่ ; Def:ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา

มุกดา : (N) ; pearl ; Related:round small silvery-white mass formed inside the shell of oyster, kind of gem ; Syn:มุกดาหาร, มุก, ไข่มุก ; Def:ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในพวกนพรัตน์ สีหมอกอ่อนๆ ; Samp:ท่านเจ้าสัวอยากซื้อของมีค่าราคาแพงอย่างฉากฝังมุกดา เป็นลวดลายในเทพนิยายของจีน

วิฑูรย์ : (N) ; cat's eye ; Related:lapis lazuli ; Syn:ไพฑูรย์, เพชรตาแมว, แก้วสีไม้ไผ่ ; Def:ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา

นักวิชาการพิเศษ : (N) ; technical specialist ; Def:ผู้ที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญพิเศษในสาขาวิชานั้น ; Samp:อาจารย์อัญชลีได้รับเชิญให้ไปเป็นนักวิชาการพิเศษที่โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี ; Unit:คน

ปรีชา : (N) ; intelligence ; Related:ability, intuition, perception, sagacity, penetration ; Syn:ความสามารถ, ปัญญาสามารถ, ความรอบรู้ ; Samp:ผู้เข้าฟังคำบรรยายในต่างชื่นชมในพระปรีชาสามารถและความรอบรู้ของพระองค์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

โปรดเกล้า : (V) ; be kind enough to ; Syn:โปรดเกล้าโปรดกระหม่อ, กรุณา ; Samp:สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลี้ยงแก่บรรดานักเรียนนายร้อยที่สำเร็จการศึกษา

พวงมาลา : (N) ; wreath ; Def:ดอกไม้ที่จัดแต่งขึ้นตามโครงรูปต่างๆ เช่น วงกลม วงรี สำหรับแสดงความเคารพต่ออนุสาวรีย์ ; Samp:สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานพวงมาลาประดับหน้าหีบศพหลวงปู่หล้า ; Unit:พะวง

เสด็จพระราชดำเนิน : (V) ; go ; Related:proceed ; Syn:ไป ; Def:ไปโดยยานพาหนะ ; Samp:สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เสด็จพระราชดำเนินเข้าร่วมประชุมการสัมมนาอย่างไม่เป็นทางการเรื่อง สถานะของวิชาประวัติศาสตร์ในประเทศไทย”

รัตนา : ดู รัตน–, รัตน์, รัตนะ.

รัตนา : [รัดตะนา] (กลอน) น. แก้ว.

รัตนาวลี : ดู รัตน–, รัตน์, รัตนะ.

รัตนาวลี : น. สร้อยคอที่ทําด้วยเพชรพลอย. (ส.).

รัตน–, รัตน์, รัตนะ : [รัดตะนะ–, รัด, รัดตะ–] น. แก้วที่ถือว่ามีค่ายิ่ง เช่น อิตถีรัตนะ คือ นางแก้ว หัตถิรัตนะ คือ ช้างแก้ว; คน สัตว์ หรือสิ่งของที่ถือว่าวิเศษ และมีค่ามาก เช่น รัตนะ ๗ ของพระเจ้าจักรพรรดิ ได้แก่ ๑. จักรรัตนะ –จักรแก้ว ๒. หัตถิรัตนะ–ช้างแก้ว ๓. อัสสรัตนะ–ม้าแก้ว ๔. มณิรัตนะ –มณีแก้ว ๕. อิตถีรัตนะ–นางแก้ว ๖. คหปติรัตนะ–ขุนคลังแก้ว ๗. ปริณายกรัตนะ–ขุนพลแก้ว; ของประเสริฐสุด, ของยอดเยี่ยม, เช่น รัตนะ ๓ คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นแก้วอันประเสริฐสุด ของพุทธศาสนิกชน; ใช้ประกอบคําอื่นหมายถึงยอดเยี่ยมในพวกนั้น ๆ เช่น บุรุษรัตน์ นารีรัตน์ รัตนกวี. (ป. รตน; ส. รตฺน).

รัตน์ รัตนะ : แก้ว, ของวิเศษหรือมีค่ามาก, สิ่งประเสริฐ, สิ่งมีค่าสูงยิ่ง เช่น พระรัตนตรัย และรัตนะของพระเจ้าจักรพรรดิ ; ในประโยคว่า “ที่รัตนะยังไม่ออก เป็นปาจิตติยะ” หมายถึง พระมเหสี, พระราชินี

รัตนฆรเจดีย์ : เจดีย์คือเรือนแก้ว อยูทางทิศตะวันตกของรัตนจงกรมเจดีย์ หรือทิศตะวันตกเฉียงเหนือของต้นพระศรีมหาโพธิ ณ ที่นี้พระพุทธเจ้าทรงพิจารณาพระอภิธรรมปิฎกสิ้น ๗ วัน (สัปดาห์ที่ ๔ แห่งการเสวยวิมุตติสุข) ดู วิมุตติสุข

รัตนจงกรมเจดีย์ : เจดีย์คือที่จงกรมแก้วอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของต้นมหาโพธิ กับอนิมิสเจดีย์ ณ ที่นี้พระพุทธเจ้าเสด็จจงกรมตลอด ๗ วัน (สัปดาห์ที่ ๓ แห่งการเสวยวิมุตติสุข ดู วิมุตติสุข)

จักรรัตนะ : จักรแก้ว หมายถึงตัวอำนาจแห่งพระเจ้าจักรพรรดิ

รตนะ : ดู รัตนะ

วชิร : นป. อาวุธพระอินทร์, รัตนะ, เครื่องมือจาระไนแก้ว, เพชร

ยฏฺฐิ : อิต. ไม้เท้า, ไม่ถือ, หลักเสา; มาตราวัดเท่ากับ ๗ รัตนะ

กฏฐิสฺส : นป. ผ้าไหมที่ถักด้วยรัตนะ, เครื่องลาดด้วยแถบไหมติดด้วยรัตนะ

จกฺกรตน : นป. จักรรัตน, รัตนคือจักร, จักรแก้ว (ของพระเจ้าจักรพรรดิ)

ทุสฺสรตน : นป. รัตนะคือผ้า, ผ้าเนื้อดี, ผ้าชนิดพิเศษ

อาสาฬฺหปูชา : (อิต.) การบูชาในเดือนแปด วิ. อาสาฬฺหสฺมึ ปูชา อาสาฬฺหปูชา. การบูชาในวันกลางเดือนแปด วิ. อาสาฬฺห- ปุณฺณมาย ปูชา อาสาฬฺหปูชา. การบูชาเพื่อระลึกถึงเหตุพิเศษ (สำคัญ) ของ พระพุทธศาสนาอันเกิดขึ้นในวันกลาง เดือนแปด. วิ. อาสาฬฺหปุณฺณมาย อุปฺปนฺนสฺส พุทฺธสาสนวิเสสการณสฺส อนุสฺสรณสฺส ปูชา อาสาฬฺหปูชา. วัน อาสาฬหบูชา เป็นวันสำคัญของชาวพุทธ มีการทำบุญตักบาตร ฟังเทศน์และเวียน เทียน เดินปทักษิณปูชนียวัตถุ ปูชนียสถาน สามรอบ ตรงกับวันกลางเดือน ๘ ถ้าปีใด มีอธิกามาส ก็ตรงกับวันกลางเดือน ๘ หลัง มีความสำคัญคือ เป็นวันที่พระพุทธองค์ ทรงแสดงปฐมเทศนา คือธัมมจักกัปป- วัตตนสูตร โปรดพระปัญจวัคคีย์ ที่ป่าอิสิป ตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี นับ แต่ตรัสรู้แล้วได้ ๖๐ วัน เป็นวันที่จักร (ล้อ) คือธรรมได้หมุนไปในโลก เป็นวันที่ พระอริยสงฆ์เกิดขึ้นเป็นองค์แรกเป็นวันที่ รัตนะมีครบ ๓ เป็นพระรัตนตรัย.